[b]Avamil ve izharin musannifi:[/b] imami birgüvi hazretleri
[color=blue][size=15pt][b]Avâmil Taksimatı[/b][/size][/color]
[size=11pt][color=red][b]ÂMİL [/b][/color][/size](60)
[color=blue][b]Lafzi[/b][/color] ve [color=blue][b]manevi[/b][/color] olmak üzere iki kısma ayrılır. [b]Lafzi [/b]de kendi arasında [b]Semâî[/b] ve [b]Kıyâsî [/b]olmak üzere iki kısımdır. Semâî amiller kırkdokuz fert olup beş nevidir.
[color=blue][b]Birinci Nevi:[/b][/color] Harf-i Cerler’dir (20) : [b]Be, min, ila, an, alâ, lam, fi, kef, hatta, rubbe, vav’ül-kasem, ta’ül-kasem, hâşâ, müz, münzü, halâ, adâ, levlâ, keyme[/b] ve[b] lealle.[/b]
[color=blue][b]İkinci Nevi:[/b][/color] İsmini Nasp, Haberini Raf Edenlerdir (8) :[b]İnne, enne, keenne, lâkinne, leyte, lealle, illâ, lâ.[/b]
[color=blue][b]Üçüncü Nevi:[/b][/color] İsmini Raf, Haberini Nasp Edenlerdir (2) : [b]Leyse[/b]’ye müşabih olan [i](benzeyen)[/i] [b]mâ[/b] ve [b]lâ[/b]'dır.
[color=blue][b]Dördüncü Nevi:[/b][/color] Fiil-i Müzariyi Nasp Edenlerdir (4) : [b]En, len, key, izen[/b]
[color=blue][b]Beşinci Nevi:[/b][/color] Fiil-i Müzariyi Cezmedenlerdir (15) : [b]Lem, lemmâ, emir lâmı, nehî la’sı, in, mehmâ, mâ, men, eyne, metâ, ennâ, eyyü, haysümâ, iz mâ, izâ mâ[/b]'dır.
[color=blue][b]Amil-i Kıyâsîler[/b][/color] (9) [color=blue][b]:[/b][/color]Mutlak fiil, ism-i fail, ism-i mef’ul, sıfat-ı müşebbehe, ism-i tefdıl, mastar, ism-i muzâf, ism-i müphem’üt-tâm ve manayı fiil'dir.
[color=blue][b]Amil-i Manevî[/b][/color] (2)[color=blue][b]:[/b][/color] Müpteda ve haberi rafeden, Nevâsıp ve cevâzımdan hâlî olan fiil-i müzariyi rafeden'dir.
[size=11pt][color=red][b]MAMÜL[/b][/color][/size] (30)
İki kısımdır; [b]Mamül-ü bil’asale[/b] ve [b]Mamül-ü bi’ttebeıyye[/b].
[color=purple][b]Mamül-ü bil’asale dörttür:[/b][/color] M.Merfû, Mensûp, Mecrûr ve Meczûm
[color=blue][b]Mamül-ü Merfû [/b][/color](9): Fail, naib-i fail, müpteda, haber, kane babının ismi, inne babının haberi, cins-i nefî için olan lâ’nın haberi, leyse’ye müşabih olan mâ ve lâ’nın ismi, nevâsıp ve cevâzımdan hâlî olan fiil-i müzari
[color=blue][b]Mamül-ü Mensup[/b][/color] (13): Mef’ûl-ü mutlak, bih, fiih, leh, meah, hal, temyiz, müstesna, kane babının haberi, inne babının ismi, cins-i nefi için olan lâ’nın ismi, Leyse’ye müşabih olan mâ ve lâ’nın haberi, nevâsıptan biri dahil olan fiil-i müzari
[color=blue][b]Mamül-ü Mecrûr[/b][/color] (2): Harf-i cerle mecrûr ve izafetle mecrûr
[color=blue][b]Mamül-ü Meczüm [/b][/color](1): Cevâzımdan birisi kendisine dahil olan fiil-i müzari
[color=purple][b]Mamül-ü Bit’tebeıyye [/b][/color](5): Sıfat, Atıf, Te’kit, Bedel ve Atf-ü Beyan'dır.
[size=11pt][color=red][b]İĞRAB[/b][/color][/size] (10)
[b]Hareke[/b],[b] harf[/b] ve [b]hazif[/b]tir.
Hareke üçtür: [b]Fetha, zamme, kesre[/b].
Harf dörttür: [b]Vav, ye, elif, nun.[/b]
Hazif üçtür: [b]Harekenin hazfi, ahirinin hazfi, nûnun hazfi[/b].
Bu on iğrab dokuz yerde bulunur. Buralar:
[b]1. [/b]Müfred munsarıf ve cemi mükesser munsarıflar: Halet-i raf’ı zamme, nasbı fetha, cerri de kesre iledir.
[b]2. [/b]Gayr-i munsarıflar: Halet-i raf’ı zamme, nasbı ve cerri fetha iledir.
[b]3. [/b]Cemi müennes salimler: Halet-i raf’ı zamme, nasbı ve cerri kesre iledir.
[b]4.[/b] Tesniye, isnâni ve zamire muzâf olan kilâ kelimesi: Halet-i raf’ı elif, nasbı ve cerri yâ iledir.
[b]5.[/b] Cemi müzekker salim, ülû, ışrûne ve kardeşlerinin: Halet-i raf’ı vav, nasbı ve cerri yâ iledir.
[b]6.[/b] Mütekellim ya’sının gayrisine muzâf olan esmâ-i site-i mûtellenin:Raf’ı vav, nasbı elif, cerri ya iledir.
[b]7. [/b]Ahiri sahih olup zamir bitişmeyen müzarinin: Raf’ı zamme, nasbı fetha, cezmi harekenin hazfiyledir.
[b]8.[/b] Ahiri harfi illet olup, zamir bitişmeyen müzarinin: Raf’ı zamme, nasbı fetha, cezmi ahirinin hazfiyledir.
[b]9.[/b] Ahirine cemi müennes nununun dışında zamir bitişen müzarinin: Raf’ı nûn, nasbı cezmi nunun hazfiyledir.
Eğer iğrab lafızda zahir olursa [b]lafzî[/b], Kelimenin ahirinde gizlenirse [b]takdiri[/b], Hem lafızda zahir olmaz hem de kelimenin ahirinde gizlenmezse ona da[i] mahallî[/i] denir.
|
4 Yanıt
16369 Gösterim