Konu: 8.Sınıf Fen ve Teknoloji - ÜNİTE 5: Maddenin Halleri ve Isı Konu Anlatımı

[Uyanan Gençlik]

[b]ISI NEDİR?[/b] Isı tanım olarak sıcaklık ile çok fazla karışan bir kavramdır. Bir çok kişi ısı ile sıcaklığın aynı şey olduğunu düşünür. Fakat ısı, sıcaklığı yüksek maddeden sıcaklığı düşük olan maddeye aktarılan enerjidir. Tanımdan da anlaşılacağı gibi bir çeşit enerjidir. Dolayısıyla ısının birimi joule (j) veya kalori(cal)dir. Isı kalorimetre kabı ile ölçülür. Isı ile ilgili birkaç faydalı bilgi:     Aynı maddenin kütlesi büyük bir örneğini belirli bir sıcaklığa kadar ısıtmak için, kütlesi daha küçük olana göre, daha çok ısı gerekir.     Sıcak ve soğuk maddeler temas ettiğinde, ısı akışı sıcaktan soğuğa doğru olur.     Sıcaklığı aynı olan maddeler arasında ısı alış verişi olmaz. Burada kütlenin hiç önemi yoktur. sıcaklıklarının eşit olması yeterlidir.     Isı alış verişi maddelerin son sıcaklıkları eşit olana kadar devam eder.     Isı alan maddelerin moleküllerinin hareket hızı artar, alınan-verilen ısı madde miktarı (molekül sayısı) ile de ilgilidir. [b]SICAKLIK NEDİR?[/b] Sıcaklık, molekül başına ortalama enerjinin bir göstergesidir yani kesinlikle bir enerji değildir. Bu yüzden ısı ile karıştırılmamalıdır. Sıcaklık termometre ile ölçülür. [b]Termometre çeşitleri nelerdir?[/b] Katı, sıvı ve gaz maddelerden çeşitli termometreler yapılmıştır. Günümüzde yaygın olarak sıvılı ve metal termometreler kullanılmaktadır. Sıvılı Termometreler: Sıvılı termometrelerde haznedeki sıvının sıcaklıkla genleşme miktarı dikkate alınır. İnce cam boru içindeki sıvı; cıva ise cıvalı termometre, alkol ise alkollü termometre adını alır. Cıva -39 oC’ ta donar, 357 oC’ta kaynar. Bu durumda cıvalı termometreler ile -39 oC ile 357 oC arasındaki sıcaklık değerlerini ölçebiliriz. Bu sebeple çok soğuk kış günlerinde bu termometreler kullanılmaz. Bunun yerine donma sıcaklığı daha düşük olan alkollü termometreler kullanılır. Çünkü alkol yaklaşık olarak -115 oC’ta donar. Alkollü termometreleri kutuplarda kullanmak mümkündür. Ancak kılcal boru içindeki sıvının iyi görülebilmesi için kırmızı, mavi, sarı vb. renkli boya maddeleri ile boyanması gerekir. Sıvılı termometreler kullanıldıkları yerlere göre çeşitli isimler alırlar. Duvar termometresi, laboratuvar termometresi ve hasta termometresi gibi. Hasta Termometresi: Cıvalı bir termometredir. Vücut sıcaklığını ölçmede kullanılır. 35 oC ile 42 oC arasındaki sıcaklıkları ölçer. Bu termometrelerin haznesi ile kılcal borunun birleştiği yerde bir boğum bulunur. Vücut sıcaklığı ölçüldükten sonra termometre üst kısmından tutularak sallanır. Yeni bir ölçmeye hazır olan termometre ağız içi ya da koltuk altına konularak vücut sıcaklığı ölçülür. Metal Termometre: Cıvalı ve alkollü termometreler ile ölçülemeyen sıcaklık değerlerini ölçmek için metal termometreler kullanılır. Metal termometreler 1600 oC’a kadar olan yüksek sıcaklıkları ölçebilir. Fabrika ve fırınlarda bu tür termometreler kullanılır. Not: Termometreler maddelerin genleşme özelliklerinden faydalanılarak yapılır. [b]ÖZ[/b] ISI Bir gram maddenin sıcaklığını 1 oC arttırmak için gerekli ısı miktarına o maddenin öz ısısı denir. Öz ısı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Öz ısıları farklı kütleleri aynı olan maddelere eşit miktarda ısı verildiğinde öz ısısı küçük olan maddenin sıcaklık artışı daha fazla olacaktır.   Isı birimi olan “kalori” suyun öz ısısı esas alınarak tarif edilmiştir. 1 g suyun sıcaklığını 1 oC arttırmak için gerekli ısı miktarı 1 kaloridir. Bundan dolayı öz ısı cal/g oC veya J/g oC birimleriyle ifade edilir. 1 kalori 4,18 J’dür. ERİME ISISI Erime sıcaklığındaki saf 1 gram katı maddenin tamamen eriyerek sıvı hala geçmesi için o maddenin alması gereken ısı miktarına erime ısısı denir. Le  ile kısaca gösterilir. Erime ısısı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Yani saf her maddenin erime ısısı birbirinden farklıdır. DONMA ISISI Donma sıcaklığındaki saf 1 gram sıvı maddenin tamamen donarak katı hale geçmesi için o maddenin çevreye vermesi gereken ısı miktarına donma ısısı denir. Donma ısısı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Ld ile gösterilir. NOT: SAF BİR MADDENİN ERİME ISISI İLE DONMA ISISI BİRBİRİNE EŞİTTİR.      BUHARLAŞMA ISISI Kaynama sıcaklığındaki saf 1 gram sıvı maddenin tamamen kaynayarak gaz hala geçmesi için o maddenin alması gereken ısı miktarına buharlaşma ısısı denir. Maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Lb ile gösterilir. YOĞUNLAŞMA YOĞUŞMA ISISI Yoğuşma sıcaklığındaki saf 1 gram gaz maddenin tamamen yoğunlaşarak sıvı hale geçmesi için o maddenin çevreye vermesi gereken ısı miktarına yoğuşma ısısı denir. Yoğuşma ısısı maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Ly ile gösterilir. NOT: SAF BİR MADDENİN BUHARLAŞMA ISISI İLE YOĞUŞMA ISISI BİRBİRİNE EŞİTTİR.