Konu: Aziz Ali Efendi - Ansiklopedik Bilgi

[D®agon]

Türk diplomat, büyükelçi, yazar ve şair. Girit’te doğdu. 1798 (H. 1213)de Berlin’de öldü. Girit Defterdar-ı Tarihçisi  Mehmed Efendinin oğludur. Tahsilini Girit’te yaptı. Babası zengin olduğu için pekçok mal miras kaldı. Bu serveti harcayıp tükettikten sonra İstanbul’a gitti. Hassa silahşörleri arasına katıldı. Valide kethüdası olan hemşerisi Yusuf Ağaya bağlandı ve onun yardımı ile Sakız Adasına muhassıl tayin edildi. Bir müddet sonra da Belgrad’a gönderildi. İki sene orada kalıp emlak satışlarına nezaret etti. Buradaki vazifesinin zor olmasına rağmen başarılı çalışma yaptı. Bu başarısı sebebiyle mir-i miranlık payesi ile Berlin’e elçi tayin edildi. İki sene çalıştıktan sonra orada öldü. Berlin’deki Müslüman mezarlığına defnedildi. Bizzat Ali Aziz'nin ölümünden dolayı Prusya Kralı III. Friedrich Wilhelm tarafından tahsis edilen Berlin Müslüman mezarlığına defnedildi. Bu mezarlığın yeri günümüzde Berlin'in Kreuzberg semtinde Geibelstrasse'nin Urbanstrasse'ye açıldığı yolağzının karşısına denk gelmekte olup, 1866'da aralarında Ali Aziz'in bulunduğu burada gömülü beş Türk'ün mezarının Columbiadamm'da tahsis edilen yeni yere nakledilmesinden sonra, Giritli Ali Aziz anısına bir plaket yakın geçmişte Urbanstrasse'ye yerleştirilmiştir. Şiirde binlerce beyti ezberlemesiyle ve bilhassa Muhayyelat adlı eseriyle tanınan Aziz Ali Efendi, Türkçe ve Farisi şiirler yazmıştır. Muhayyelat adlı eserinde çeşitli hikayeleri kendine has bir üslupla kaleme almıştır. Orijinal ismi "Muhayyelât-ı ledünni-i ilahi-i Giridî Ali Aziz Efendi" olan ve kısaca Muhayyelat veya "Muhayyelat-ı Aziz Efendi" şeklinde anılan ünlü eserinde yazar çeşitli hikâyeleri kendine has bir üslupla kaleme almıştır. En erken 1770'li yıllarda yazılmasına başlandığı tahmini yürütülmekte ve 1797'de tamamlandığı düşünülmektedir. Binbir Gece Hikayeleri tarzında yazdığı bu eser, “Birinci, İkinci, Üçüncü Hayal” adlarıyla müstakil üç bölüm halinde yazılmıştır. Doğu hikaye tarzının temel tekniği olan hikaye tarzında hikaye içinde hikaye sistemi esas alınmış olup, hikayelerdeki asıl kahramanlar kitab bitinceye kadar dikkati çekmekte ve böylece konu bütünlüğü sağlanmaktadır. Sade bir dil ve yalın bir üslup kullanılan eser, Muhayyelat-ı Aziz Efendi adıyla İstanbul’da basılmıştır.