Eshâb-ı kirâm arasında en çok hadîs-i şerîf rivâyet edenlerden.
İsmi hakkında değişik rivâyetler vardır. En meşhuru, Abdurrahmân bin Sahr olduğudur. Yemen’in Devs kabîlesindendir. Künyesi Ebû Hureyre’dir. Bu künyenin verilişi hakkında kendisi şöyle demiştir. “Bir gün kaftanımın içinde küçük bir kedi taşıyordum. Resûlullah efendimiz beni o hâlimle gördü. «Nedir bu?» buyurdu. Ben de; “Kedicik!” dedim. Bunun üzerine Resûlullah bana; “Ey Ebû Hureyre (Ey Kedicik Babası)!” buyurdu.
Ebû Hureyre’nin gençliği fakirlik ve sıkıntı içinde geçti. Yemen’deki Devs kabîlesinin ileri gelenlerinden ve meşhur şâir olan Tufeyl bin Amr’ın İslâma dâvet etmesiyle Müslüman oldu. Hicret’in yedinci yılında, Tufeyl bin Amr ve diğer îmân edenlerle birlikte, Hayber’in fethi esnâsında, Medîne’ye geldi. Bundan sonra, Yemen’e dönmeyip Medîne’de kaldı.
Hazret-i Ebû Hureyre, Peygamber efendimizin yanına geldikten sonra, O’ndan hiç ayrılmadı. Ticâret, mal, servet gibi hiçbir meşgâlesi yoktu. Bunlarla hiç uğraşmadı. Eshâb-ı kirâmın en fakiri olduğu için, Eshâb-ı Suffa arasına katıldı. Eshâb-ı Suffa, Mescid-i Nebî’de kalır; hep ilimle meşgul olurdu. Ebû Hureyre, Resûl-i ekrem efendimizin hep huzûrunda bulunduğu için, pekçok hadîs-i şerîf işitmiş ve rivâyet etmiştir.
Hadîs-i şerîf öğrenme husûsundaki gayreti çok fazlaydı. Bir defâsında hazret-i Âişe vâlidemizden; “Resûlullah’ın sözlerini ve hâllerini siz mi çok biliyorsunuz, yoksa Ebû Hureyre mi?” diye sordular. Şöyle cevap verdi: “Ebû Hureyre bilir. Çünkü ben ev işleriyle meşgul olurdum. Yemîn ederim ki, Ebû Hureyre bütün vaktini Resûlullah’ın huzûrunda geçirmiştir.” Ebû Hureyre dört sene gibi kısa bir zamanda pekçok hadîs-i şerîf rivâyet etmesini başkalarının yadırgamasına karşı; “Evet, ben Hayber Gazâsı sırasında Resûlullah’ın yüksek huzûruna kavuştum. O sırada otuz yaşlarındaydım. Ondan sonra hep yanında bulundum. Evine girip çıktım, hizmet ettim. Birçok muhârebede de hizmetinde bulundum. Birlikte hacca gittim. Elbette daha fazla hadîs-i şerîf bilirim. Çünkü Resûl aleyhisselâm ile temâsım, diğerlerinden daha çoktur.” diye cevap vermiştir.
Hazret-i Ebû Hureyre, 5374 hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Peygamber efendimizden bizzat işiterek ve Eshâb-ı kirâmdan, bilhassa Ebû Bekr’den, Ömer’den, hazret-i Âişe’den (radıyAllahü anhüm ecmaîn) hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Kendisinden de Abdullah ibni Abbâs, Abdullah ibni Ömer, Enes bin Mâlik, Vâsile bin Eska, Câbir bin Abdullah (radıyAllahü anhüm) başta olmak üzere 800’den fazla Eshâb ve Tâbiîn, hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Rivâyetleri toplanıp yazılmıştır. Ebû Hureyre’nin rivâyet ettiği hadîs-i şerîflere, bütün hadis kitapları yer vermiştir. Bundardan üç yüz yirmi beşi Buhârî ve Müslim’de ittifakla yer almıştır. Ayrıca Sahîh-i Buhârî’de doksan üç, Sahîh-i Müslim’de yüz seksen dokuz rivâyeti vardır.
Ebû Hureyre’nin Sevgili Peygamberimizin vefâtından sonra en çok sevdiği ve meşgul olduğu iş, hadîs-i şerîf rivâyet edip yaymak olmuştur. Hazret-i Ebû Bekr’in halîfeliği sırasında idârî işlerle meşgul olmayan Ebû Hureyre, hazret-i Ömer devrinde Bahreyn vâliliğine tâyin edildi. Hazret-i Osman’ın halîfeliği zamânında Mekke kâdılığı yaptı. Hazret-i Muâviye zamânında da Medîne vâlisi oldu.
Ebû Hureyre fazîleti ve İslâmı yaşamasıyla mükemmel bir nümûneydi. Geceleri çoğu kere ibâdetle geçirir, sabaha kadar namaz kılar, Kur’ân-ı kerîm okurdu. Her ayın başında üç gün oruç tutardı. İbâdetlerde çok ihtiyatlı hareket ederdi. Hep abdestli bulunur ve; “Resûlullah efendimiz; «Abdestli olan vücûd a’zâsına Cehennem ateşi dokunmaz.» buyurdu.” derdi.
Ömrünün son günlerinde hastalandı. Hastalığını duyup gelenler, büyük bir kalabalık meydana getirdiler. Bu sırada o; “Allah’ım sana kavuşmayı seviyorum. Bunu bana nasîb eyle.” diye yalvarıyordu. 676 (H.57) senesinde seksen yaşlarında iken Medîne-i münevverede vefât etti.
Ebû Hureyre’nin rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerden bâzıları şunlardır:
Bir kimse bir müminin dünyâ üzüntülerini giderip ferahlandırırsa, Allahü teâlâ da kıyâmet günü onun üzüntülerinden birini giderir.
Her kim bir Müslümanın ayıbını örterse, Allahü teâlâ da dünyâ ve âhirette onun ayıbını örter.
Her kim eli dar olan borçluya kolaylık gösterirse, Allahü teâlâ da dünyâ ve âhirette ona kolaylık gösterir.
Bir kul din kardeşine yardımda bulundukça, Allahü teâlâ da ona yardım eder.
İslam tarihinin en tartışmalı kişisi, en muamma adamı Ebu Hüreyre'dir. Esas adı meçhuldür. Tarihi kaynaklar, adıyla ilgili, yeri - yurduyla ilgili tam otuz tane farklı görüş bildirirler. En Nevevî, bu görüşlerden en sağlamının, adının "Abdullah b. Sahr" olabileceğini ifade eder. (Biz, "Abdurrahman" olarak öğrenmiştik. Biliyorsunuz ki, Araplarda kişinin ismi tek isim olarak söylenmez, soyunu-sopunu bildiren (soyadı yerini tutan) "İbn/oğlu" gibi ifadeler ile söylenir. O nedenle Ebu Hüreyre'nin soyu - sopu meçhuldür.
O, sonradan aldığı künyesini "Ebu Hüreyre/Kediciğin babası" künyesiyle kendisini tanıtmıştır.
Adını, esas kimliğini kimseye dememiştir. Bizlere, ona "Ebu Hüreyre" künyesini Rasulüllah efendimizin verdiği öğretilirdi.
Halbuki tarihi kaynaklarda, bu künyeye nasıl sahip olduğunu kendisinin şöyle anlattığı yer alıyor:
"Ailemin sürüsünü otlatırdım. Küçük bir kedim vardı. Geceleri onu bir ağacın üzerine koyar, gündüzleri de yanıma alıp oynardım. Bu yüzden bana "Ebu Hüreyre/Kedicik Babası" lakabını taktılar."
Ebu Hüreyre'nin adı mechul olduğu gibi geçmişi de mechuldür. Geçmişine ait tek bilinen kendi ağzından anlattıklarıdır: "Karın tokluğuna başkalarına çalışan, kedisiyle oynayan fakir bir adam" olduğudur. İbn-i Kuteybe, el Meârif adlı eserinde, onun Yemen kabilelerinden, Devs kabilesinden, Ezdî'lerin bir oymağından olduğunu yazar. Hz. Ömer'in onu azarlarken "Seni Devs kabilesine geri gönderirim." deyişinden de bunun doğru olabileceği anlaşılıyor.
Ebu Hüreyre'nin Medine'ye gelişi:
Hicretin yedinci yılında Rasülüllah efendimiz Hayber gazvesinde iken Medine'ye gelmiştir. (Bazıları Hayber seferinde Müslüman olduğunu yazarlarsa da bu gerçeğe aykırıdır.) Peygamber Efendimiz Hayber seferinden döndüğü sırada o Medinede idi. Hayber ganimetleri Medine'deki sefere çıkmamış fakirlere de verilmişti. O ganimetten Ebu Hüreyre de pay aldı. Fakirliğinden dolayı Eshâb-ı Suffe'ye katıldı. Eshab-ı Suffe'de yer alma ve Rasülüllah ile beraber olma nedeninin sevgi, hidâyet ve ilim olmayıp sırf aç karnını doyurmak olduğunu söylerdi. Konuyla ilgili, İbn-i Hanbel, (Şeyhân'da rivâyetler mevcuttur) Müslim'in bir rivâyetinde şöyle der: "Ben, karın tokluğuna Rasülüllah'a hizmet eden zavallı bir adamdım."
Kendisi obur biriydi. Zamanlı zamansız Ashabın evine karnını doyurtmak için dalardı. Sahabenin bir çoğu bu yüzden ondan nefret ederdi.
Kendini besleyenlere medhiyeler düzerdi. Konu, Buhâri ve Tirmizi'de genişçe yer alır. Rasülüllah efendimiz O'na: "Gittiğin yere sık gitme. Ara sıra ziyaret et, daha çok sevilirsin." diye nasihat etmiştir. Bu tarz bir nasihat Ebu Hüreyre dışında hiç kimseye yapılmamıştır. Tirmizi'deki şu olay, konuyu daha da açar sanırım: "Cafer b. Ebi Talip onu himaye ederdi. Onu doyururdu. Onun için O, Ca'fer'i sahabenin en faziletlisi olarak anlatırdı. Yani Ca'fer'i Ebu Bekr, Ömer, Osman ve Ali'den üstün tutardı." Bu konuyla ilgili hadis kitaplarında Ebu Hüreyre'nin "Allah Rasülünden sonra kimse Ca'fer b. Ebi Talip gibi ayakkabı giymemiş, deveye binmemiş ve toprağı çiğnememiştir." dediği yer almaktadır.
Oburluğu yüzünden iyi yemeklerin kokusunu hemen alır, yemek için Muaviye gibi zenginlerin sofrasını seçerdi. Muaviye'nin Mazira yemeği onun çok hoşuna giderdi. Bu nedenle kendisine "Şeyh-ul Mazira" lakabı bile takılmıştı. Maziracılığı ile ilgili hakkında bir çok hicviyeler yazılmıştır. Bediüzzeman el Hemedânî maziracılığı ile ilgili kitabında bir bölüm açmış, uzun uzun konuyu irdeleyip, iğneli sözler söylemiştir.
Mazira yemeği Muaviye'nin pek meşhur bir yemeğidir. Bununla kendisine taraftar toplardı. Lezzet ve şehvet düşkünleri bununla taraftar yapılırdı. Aşağıda dökümanda göreceğiniz gibi mazira karşılığı kendisini satanlardan birisi de Ebu Hüreyre idi. Ze Mahşeri'nin Esas-ül Belağa adlı eserinde, Ebu Nuaym'ın El Hılye adlı eserinde, İbn-i Kesir'de, es-Seâlibî'nin kayıtlarında, bu hususlar ile ilgili Ebu Hüreyre'nin kendi itirafları yer alır.
Ebu Hüreyre'nin biyografisini yazanlar onun şakayı, şakalaşmayı sevdiğini yazarlar. Mervan b. Hakem onu Medine'de kendi yerine bıraktığı zamanlar, başına hurma lifinden bir halka takılı bulunan bir eşeğe biner Medine sokaklarında gezerdi. Sokakta birilerini görünce " Yoldan çekilin, yoldan çekilin, Emir geliyor!" diye bağırırdı. Bol hadis rivâyetiyle çevrede sempati toplamaya çalışırdı. Ama o kadar çok düşük ve hatalı konuşurdu ki herkes onunla alay ederdi. Ebu Rafi'nin nakillerine göre, çevresinden birisi ona gelip: "Ya Ebâ Hüreyre! Rasülüllah efendimiz benim elbise hakkında bir şey söyledi mi?" diye sorar. O da: "Ebu-l Kâsim şöyle, şöyle .... dedi." diye bir şeyler uyduruverirdi.
Halbuki çevresindekiler onunla dalga geçmekteydiler. Ne yazık ki bu şaklabanlıklar sonradan ciddiye alındı. Ciddi ve doğruymuş gibi Rasülüllaha mal edildi. Hadis-i şerif diye kitaplarda yer aldı.
Rivâyetleri:
Çeşitli kaynaklar Ebu Hüreyre'ye ait 3574 rivâyetin varlığını söylerler.
Buhârî bunların 446 sını kitabına almıştır.
Onun çok hadis rivâyeti Hz. Ömer'i endişeye düşürmüş, elindeki çubukla sırtına vurarak:
"Ey Eba Hüreyre, fazla hadis rivâyet ediyorsun. Rasülüllah'a yalan isnat etmenden korkuyorum." demiştir.
Bundan bir müddet sonra da, hadis rivâyetine son vermezse kendisini Devs yurduna sürgün edeceğini ihtar etmiştir. (İbn-i Asâkir)
Bundan sonra Ömer sağ olduğu müddetçe Ebu Hüreyre hadis rivâyetini durdurmuştur.
Ömer öldükten sonra tekrar yine faaliyete geçmiştir. Ara sıra "Ömer ölünceye kadar "Allah rasülü şöyle dedi." diyemedik.
Ömer sağ olsaydı bu hadisleri size rivâyet edebilir miydim? VAllahi, asla. Çünkü o takdirde Ömer'in sopasının sırtımı okşayacağını kesin olarak biliyorum. Ömer, "Kur'ân ile ilgilenin. O, Allah'ın kelamıdır." derdi" diye yakınırdı.
Ebu Hüreyre, helalı haram, haramı helal yapmadıkça rivâyette bulunmanın bir sakıncasının olmadığını ileri sürerdi. Örnekleri Tehâvî'de mevcuttur.
Ebu Hüreyre Tedlis yapardı:
Tedlis: Ravinin görmediği, dinlemediği, çağdaşı olmasına rağmen hiç karşılaşmadığı birinin adını kullanarak, ondan duymuş gibi hadis rivâyet edilmesidir. Hadis ilminde bunun bir çok türü incelenir. Neticede hepsi mutlak surette kötülenmiştir. Konunun uzmanlarından Şu'be, "Zina yapmam benim için Tedlis yapmamdan daha iyidir.", "Tedlis yalanın kardeşidir." derdi. Tüm hadis kitaplarında Ebu Hüreyre'nin tedlis yaptığı belirtilir. Ayrıca "Rasülüllah'tan duyduğu ile Ka'b'dan duyduğunu birbirine karıştıran birisidir" diye tanınır. Ebu Hüreyre itham edilen ilk ravi olma özelliğne sahiptir. Hz. Aişe, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali Ebu Hüreyre'yi yalancılıkla itham etmişlerdir. Bu hususla ilgili Mustafa Sadık Er Rafiî tarafından Ebu Hüreyre hakkında müstekıl bir kitap yazılmış, yalan rivâyetleri tek tek sayılıp, hepsinin analizi yapılmıştır.
Hz. Aişe, duyduğu Ebu Hüreyre'nin bir yalanıyla ilgili haber yollamış, yalan söylememesini ihtar etmiştir. Buna karşı Ebu Hüreyre, " Ayşe, elinde ayna - tarak, ayna karşısında süslenirken ben Rasülüllah ile beraberdim. Ondan hadis öğreniyordum." diyerek kendini küstahça savunmaya çalışmıştır. Hz. Aişe işin üstüne gidince "Ben onu Rasülüllah'tan değil, el Fazl b. el Abbas'tan duymuştum." demiştir. O günlerde ise el Fazl hayatta değildi. ( Hakikatler böyle olmasına rağmen, maalesef, bir çok yerde Hz. Aişe'nin Ebu Hüreyre'yi övdüğü yazılmıştır.)
Hz. Ali, Ebu Hüreyre için, " Dikkat edin, o insanların en yalancısıdır." derdi.
Zübeyr RA. onun rivâyetlerini duyunca "doğru söylemiş veya yalan söylemiş" derdi.
Ebu Hüreyre'nin yalan rivâyetlerinin dökümü burada mümkün değil.
İmam Ebu Yusuf'un şu anlatımıyla bu meseleyi bağlayalım:
"Ebu Hanife'ye şöyle dedim: Bize Rasülüllah'ın hadisi geliyor ve kıyasımızla çelişiyor. Bunu ne yaparız?" Dedi ki: " Eğer o hadisi sika raviler aktarmışsa onu alır, re'yi terk ederiz." Dedim ki: Ebu Bekr ve Ömer Ra'ların rivâyeti hakkında ne dersin?" Dedi ki: "O ikisinden iyisini nereden bulacaksın!" Dedim ki: "Peki Ali ve Osman?" Dedi ki: Aynı şekilde." Bütün sahabeyi saymaya başladığımı görünce şöyle dedi: "Bazı adamların dışında sahabenin tümü âdildir." İstisnalardan olarak, Ebu Hüreyre ve Enes b. Malik'i zikretti."
İbrahim en Nehaî, es Sevrî, Ebu Şâme, Ebu Ca'fer el İskafî, İbn-ül Esir, Âmidi Ebu Hüreyre rivâyetlerinin red edilmesi hususunda ittifak etmişlerdir.
Ebu Hüreyre ile büyük kâhin, haham Ka'b-ül Ahbar ilişkisi:
Hadis bilginleri, hadis kitaplarında "Sahabenin Tabiundan Rivâyeti" veya " Büyüklerin Küçüklerden Nakli" başlığı altında özel bir konuyu işlerler.
Ve bu Bab'da Ebu Hüreyre, Muaviye, Enes ve daha bir çoklarının kâhin Ka'b-ül Ahbar'dan bir çok rivâyette bulunduklarını açıklamışlardır.
Bu rivâyetçilerin içinde Ebu Hüreyre, Ka'b'dan en fazla etkilenen kişiydi.
Ka'b ince zekasıyla onu uyutmuş, Yahudi hurâfe ve kültürünü, Tevrat cümlelerini, Yahudi mişnâlarını ona yutturmuştur.
Ebu Hüreyre'nin biyografisini yazanlardan ez- Zehebî şunu rivâyet eder:
Ka'b Ebu Hüreyre hakkında şöyle dermiş: "Okumadığı halde Tevrat'ın muhtevasını Ebu Hüreyre kadar iyi bilen birini daha görmedim."
Ebu Hüreyre okur yazar değildi. Arapça metinleri de okuyamazdı. Peki İbranice olan Tevrat'ı tüm mutevâsıyla nasıl bilebilmekteydi!!!
Ebu Hüreyre rivâyetleri incelenince, rivâyetlerin İbranî, İsraîl kökenli hurâfeler olduğu görülür. Ki bunları Ka'b ona empoze edip ona söyletmiştir. "Hadislerde İsrâiliyât" adı altındaki incelemelerde hepsini görebilirsiniz, bulabilirsiniz.
Ebu Hüreyre ve Emeviler:
Bundan evvelki açıklamalarımızda, Ebu Hüreyre'nin Peygamber efendimizin yanında karnını doyurabilmek amacıyla bulunduğunu kendi ifadeleri doğrultusunda zikretmiştik. Rasülüllah, Ebu Bekr ve Ömer dönemlerinden sonra Müslümanlar arasında Emevi-Abbasi sürtüşmeleri dediğimiz gruplaşma günleri yaşandı. O dönemde Ebu Hüreyre tam kendine uygun gruba; Muâviye grubuna yanaştı.
Eski aç, çıplak, fakir Ebu Hüreyre burada ipek, atlas urbalara, maziralara, köşklere kavuşturuldu. Lord oldu, baron oldu. Hatta hatta Bisr b. Artae tarafından Medine-i Münevvere'ye vâli bile yapıldı. Mervan b. Hakem de ara sıra Medine'ye niyabeten vali olarak bırakırdı Ebu Hüreyre'yi. Kendisine geniş geniş araziler verildi. El Atik'te bir köşk inşa edilip kendisine teslim edildi. Dahası da var: Yoksul günlerinde yanlarında karın tokluğuna hizmet ettiği Atabe b. Gazvan'ın kızı Büsre bnt. Gazvan ile evlendirildi. Bu evliliği ile ilgili çok seviyesiz, çok terbiyesiz laflar etmiştir. Ki ne insanlığa sığar ne Müslümanlığa. Teferrüat İbn-i Sa'd'da mevcuttur. Dileyen araştırsın.
Peki bütün bu nimetlere Ebu Hüreyre nasıl sahip oldu?
Ebu Hüreyre'nin tek sermayesi, Hz. Ali ve taraftarlarını kötüleyen, eleştiren, Muaviye ve taraftarlarını öven hadisler söylemesidir.
Hz. Osman bile onun rivâyetleri karşılığı onbin dirhem ödülle ödüllendirdi. Şöyle ki:
Hz. Osman'ın kuşatma altındaki evine gitmiş Hz. Osman ile görüşmeye izin istedi. Kendisine izin verilince şöyle dedi:
"Allah Rasülünü şöyle derken duydum. " Siz benden sonra fitne ve ayrılıkla karşılaşacaksınız." Orada bulunanlardan biri: "Bize kimi tavsiye edersin ey Allah'ın Rasülü!" dedi. O zaman Rasülüllah şöyle dedi: "-Osman'a işaret ederek- Size emin kişiyi ve arkadaşlarını tavsiye ederim."
Hz. Osman Kur'ân nüshalarını çoğalttırdığı zaman Ebu Hüreyre O'na varıp şöyle dedi:
"Doğru yaptın ve başardın. Şahit olurum ki, Rasülüllah'ı şöyle derken duydum: "Ümmetimden beni ençok sevenler, benden sonra gelip beni görmedikleri halde iman eden ve asılı kağıttakilerle amel edenlerdir..." Çok geçmeden mushafları teksir ettiğini gördüm."
İşte bu rivayetler Hz. Osman'ın çok hoşuna gitmiş ve Ebu Hüreyre'ye onbin dirhem verilmesini emretmiştir.
Bunlar, Ebu Hüreyre'nin nasıl bir idare-i maslahatçı olduğunu gösterir.
Muaviye ile ilgili rivayetleri:
"Allah Rasülü Muaviye'ye bir ok verdi ve şöyle dedi: "Bu oku al ve cennette beni bununla karşıla!"
"Allah vahyini üç kişiye emanet etti. Ben, Cebrail ve Muâviye."
"Eminler üçtür: Cebrail, Ben ve Muaviye."
Sürekli olarak, toplumda Muaviye'ye destek verip, halkı, Emevi vâlilerine istedikleri zekat ve sadakayı vermeye teşvik ederdi. Onlara küfretmekten, onları kötülemekten sakındırırdı.
Ebu Ca'fer el İskafî, A'meş Ebu Hüreyre'nin Hz. Ali aleyhinde uydurduğu bir çok hadisi zikreder. Bunlardan,
" Rasülüllah buyurdu ki: Her nebinin bir haremi vardır. Benim haremim Ayr ve Sevr dağları hudunca Medine'dir. Kim burada bir kötülük yaparsa Allah'ın, meleklerin ve tüm insanların laneti onun üzerine olsun." Ve ben Allah'ı şahit tutarım ki, Ali orada kötülük yapmıştır." rivâyeti Muaviye'ye aktarılınca, kendisini mükafatlandırmış ve tazimde bulunarak Medine emirliğini ona vermiştir.
Görüldüğü üzere Ebu Hüreyre artık eski ashab-ı suffe'den biri olan Ebu Hüreyre değildir. O lorddur, barondur.
Ebu Hüreyre'nin Ka'bül Ahbar tesirli İsrâiliyât'a ait rivâyetleri ve Emevi dalkavukluğu içeren rivâyetleri toplandığında ciltlerle kitaplar oluşur.
Peygamber Efendimiz (s.a.v.)
“Allâh’ım! Şu kulcağızını (yani Ebû Hüreyre) ve annesini mü’min kullarına sevdir.
Mü’minleri de onlara sevdir.” diye dua ettiler. (Hadîs-i Şerîf, Sahîh-i Müslim)
En doğrusunu Allah bilir...
|
1 Yanıt
2422 Gösterim