Erdem-ekonomi ilişkisinde minimum düzeyde en öncelikli erdemler: Hak ve adalet İslam çevre ahlakı ilkelerinin en üst düzeyini oluşturan ilke: Kutsiyet ilkesi İslam çevre etiğinin en üst düzey kuramı: Bilgelik Çevre sorunları denince akla gelen belli başlı sorunlar: – Susuzluktan çölleşme -Erozyonla toprak kaybı – Küresel ısınma -Kimyasal atıkların neden olduğu hastalıklar İslam ahlakında reziletler: – Korkaklık – Zulüm – Cehalet – Öfke Hikmet erdeminin aşırılığı durumunda ortaya çıkan rezilet: Kurnazlık İslam ahlakında hikmet erdeminin zıttı: Cehalet İslam ahlakında adalet erdeminin zıttıdır? Zulüm İslam ahlakında ve klasik felsefi ahlakta erdemsizlik sayılan, aşırılıkları ifade etmekte kullanılan terimler: İfrat-tefrit Saldırganlık ve korkaklık, insan nefsinin hangi gücünün ifrat ve tefritidir? Öfke Öfke gücünün eksikliği durumunda hastalıklardan hangisi görülür? Korkaklık Korkaklık insani nefsin hangi gücü altındadır? Gazap İnsanın kişiliğini, şerefini, dinini, vatanını ve namusunu koruma duygusu nefsin güçlerinden hangisi ile ilgilidir? Öfke gücü Temel erdemlerden olan iffet erdeminin aşırılığı durumunda ortaya çıkan rezilet: Günahkarlık Bireysel ahlak bakımından çirkin ahlak/ rezilet özelliğini sergileyen yönetici ve bireylerden müteşekkil toplumlara ——- adı verilir. Erdemsiz toplum İslam ahlakına göre; reziletlere bulaşmış kişiliğe modern psikolojide ne ad verilir? Yoksun İbn Miskeveyh, Tusi ve Kınalızade gibi ünlü ahlakçıların işçilerle ilgili adaletle birlikte en fazla vurguladıkları erdem: Sevgi Eğer toplum halinde yaşayan insanlar, birbirlerini seven kişilerse, birbirlerine karşı adaletli davranırlar. Dost dostunu sever ve kendisi için istediğini dostu için de ister. Güven ve yardımlaşma birbirini seven insanlar arasında gerçekleşir. İşçi ahlakı ile ilgili İbn Miskeveyh’e ait verilen paragrafta en önemli görülen erdem: Sevgi Ahlak literatüründe “kendin için istediğini başkası için de istemek, istemediğini başkası için de istememek” ilkesine ne ad verilir? Altın kural Milli park veya yeşil kuşak uygulamasının ilk kez ugulandığı şehirler: Mekke ve Medine Milli park veya yeşil kuşak uygulamasının ilk kez ugulandığı şehir: Mekke Çevreyi kirletmemek ve hiçbir şeyi israf etmemek ilkelerden hangisiyle ilgilidir: Nimet İslam çevre ahlakının dört kuramı: – Bilgelik – Yararlılık – Sorumluluk – Erdemlilik Batı çevre etiğinin en yaygın iki kuramı: Derin ekoloji ve yüzeysel ekoloji Hz. Muhammed’in (s.a.v) aktif olarak çalıştığı iş kolu: Ticaret İşverenin işçisine karşı davranışlarında uyması gereken ahlaki özellikler: – Mesuliyet – Hakkaniyet – Kardeşlik – Liyakat İşverenin karşılaması gereken işçi hakları: – Ücretini zamanında ödemek – Sağlık sigortası gibi haklarını karşılamak – Can güvenliği tedbirlerini almak – Hakkaniyetli bir ücret politikası izlemek Gazali’ye göre müşteriye zulüm sayılacağı için ticari hayatta yapılmaması gereken dört esas: – Ölçü ve tartıda hile yapmak – Malı, kendisinde bulunmayan bir özellikle övmek – Malın piyasa fiyatını gizlemek – Malın kusurlarını gizlemek İnsan ilişkilerinde her konuda din, ahlak ve hukuk kurallarını gözetmek, hile ve haksızlıktan uzak durmak, yalan söylememek anlamına gelen ahlaki toplumsal ilke: Doğruluk Toplumda adeta bir kontrol mekanizması oluşmasını sağlayan ahlak ilkesi: İyiliği tavsiye etmek, kötülükten sakındırmak İbadetlerin amacı olarak görülen ve “üst düzeyde Allah bilinci ve duyarlılığı” olarak tanımlanan kavram: Verâ Yararlılık kuramının Batı çevre ahlakındaki karşılığı: Koruma etiği Kur’an’da çevre ahlakı konularıyla ilgili yaklaşık kaç ayet vardır? 500 Yardımlaşmanın ibadet niteliği kazanmış en güzel örneği ve uygulaması olan ibadet: Zekât İbadet niteliği kazanmış en güzel örneği ve uygulaması olan ibadet: Zekât İslam medeniyetinde toplumsal dayanışmanın sembolü olan, hayrın ve yardımlaşmanın somut olarak çıktığı yapı: Vakıf İslam çevre ahlakında Sorumluluk kuramının temel ilkelerinden biri: Emanet Bireylerin aile ahlakı ile ilgili sorumlulukları: – Eşlerin birbirine karşı görevleri – Anne babanın çocuklarına karşı görevleri – Çocukların anne babaya karşı görevleri – Kardeşlerin birbirine karşı görevleri Anne-babanın çocuklara karşı görevleri: – Eşit muamele etmek – Manevi ihtiyaçlarını karşılamak – Maddî ihtiyaçlarını karşılamak – Gerekli eğitimi almasını sağlamak Anne-babanın çocukları üzerindeki hakları: – Bakıma ve yardıma muhtaç olunca, yardımcı olmak – Öldüklerinde üzerine düşen görevleri yerine getirmek – İstekleri dine ters bir şey olmadığı sürece, yerine getirmek – Onlara saygıda kusur etmemek Hz. Peygamber, iyilik yapılması gereken kimseleri belirtirken anne-babadan sonra hangisini zikrediyor? Kız ve erkek kardeşler “Hizmetinizde kullandığınız kimseler sizin kardeşlerinizdir. Onlara yediğinizden yedirin, giydiğinizden giydirin.” hadisi, erdem-ekonomi ilişkisinin hangi düzeyine denk düşmektedir? Maksimum Bireyleri, yaşlıları ile geçmişe, çocukları ve gençleri ile de geleceğe hazırlayan, bilgi ve tecrübelerin kuşaktan kuşağa aktarıldığı sosyal kurum: Aile Anne, baba ve çocuklardan meydana gelen aileye ne ad verilir? Çekirdek Aile İslam ahlakında amel ile hangisi arasında derin bir ilişki vardır? Niyet İnsanın, toplumda başkalarına karşı uyması gereken ilkeler toplamına ne ad verilir? Toplumsal Ahlak Dört ana erdem: İffet – Adalet – Şecaat – Hikmet İslam ahlakında temel erdemler: İffet – Adalet – Cesaret – Hikmet Müslüman filozofların ahlak anlayışında kendi başına (bizatihi) iyi olan tek şey: Saadet Tevazu hangi temel erdemin kapsamına girer: Cesaret “Cesaret” insan nefsinin güçlerinden hangisinin orta hali (erdemi)dir? Öfke gücü İslam ahlakına göre, adalet kavramını, varlık bilgi ve değer bakımından bir arada bulunduran ilke: Cesaret Klasik ahlak kitaplarında bahsedilen insan nefsinin üç gücü: Düşünme, arzu ve öfke Akıl arzuların ve öfkelerin önünde tutulabiliyorsa, ahlaki anlamda denge yakalanmış demektir. Bunu başarmak, insan nefsinin hangi gücünü doğru kullanmakla ilgilidir? Düşünme İbadetlerin amacı olarak görülen ve “üst düzeyde Allah bilinci ve duyarlılığı” olarak tanımlanan kavram : Takvâ Evliliğin de, ibadetlerin de amacı olarak görülen “üst düzeyde Allah bilinci ve duyarlılığı” için kullanılabilecek en doğru kavram: Takva İbadet erdemlerden hangisine aittir? Adalet Temyiz gücünün fazla olması durumunda ortaya çıkan ahlaki hastalık: Şaşkınlık İslam ahlak literatüründe insanın hangi fiili yapacağına ve neyi tercih edeceğine kendisinin karar verebilmesi imkânına ne ad verilir? İrade hürriyeti Ahlakta söz konusu olan “meleke” kavramının yerine hangisi kullanılabilir? Yeti Alışkanlıkların belirli ilkelere bağlı olarak ve sistematik bir şekilde kazanılması sonucunda düşünülmeden gerçekleşen davranışlara ne ad verilir? Hulk Mutezile alimlerine göre ahlak ilmi açısından en önemli ilke: Adalet Mutezilenin ahlak anlayışına uygun ifadelerden biridir? İnsan aklının ahlaki değerler hakkındaki bilgisi zorunlu bilgiler grubuna girer. İslam ahlakında kaynak olarak “tevatür” ne anlama gelir? Bilme ile var olmanın özdeş olduğu bir bulunuş şekli “Ahlaki davranışlar peygamberlerden diğer nesillere tevatüren nakledilmiştir. Bunun için bütün insanlıkta ortak bir ahlak anlayışını bulmak mümkündür.” ifadesinde “tevatüren” kelimesinin anlamı: Ahlaki davranışın bilfiil uygulamak suretiyle gelecek nesillere aktarılması Hz. Peygamber’in (s.a.v), bir hadisinde “Allah’a şirk koşmak”tan sonra günahların en büyüğü olarak nitelediği davranış: Anaya-babaya isyan etmek Eş seçiminde Hz. Peygamber’in öne çıkarıp tavsiye ettiği en önemli ilke: Ahlâk Güzelliği Hz. Peygamber (s.a.v) bir hadisinde kimin hakkını babanın çocukları üzerindeki hakkına benzetmiştir? Büyük kardeşin küçük kardeş üzerindeki hakkını “Sizden biriniz bir kötülük gördüğü zaman, onu eliyle düzeltmeye gücü yeterse eliyle, buna gücü yetmezse, diliyle düzeltsin…” hadisinde toplumsal ahlak ilkelerinden hangisine vurgu yapılmaktadır? İyiliği tavsiye kötülükten sakındırma Hz. Peygamber’in, bir hadisinde “Allah’a şirk koşmak”tan sonra günahların en büyüğü olarak nitelediği davranış: Anaya-babaya isyan etmek Hz. Peygamber; “hastalanırsa ziyaret edersin. Ödünç bir şey isterse verirsin. Darda kalırsa yardım edersin. Başına bir felaket gelirse teselli edersin…” derken kimin haklarını dile getirmiştir? Komşu “Hayvanlara yapılan iyiliğin sevabı var mıdır?” sorusuna Peygamberimizin cevabı: Her canlıya iyiliğin sevabı vardır. Hz. Peygamber’in, içerisinde “emrolunduğun gibi dosdoğru ol” ayeti bulunduğundan dolayı kendisini yaşlandırdığını söylediği sure: Hûd Müminlerin kardeş olduğu ilan edilerek, kardeşliğe zarar verecek davranışlardan kaçınmanın emredildiği sure: Hucurât Tevrat’ta veya Kur’an’da doğal çevre ve hayvanların insanlara hizmet ettiğini vurgulayan teshir ayetlerini, insanın doğayı sömürmesi ve çevre sorunlarına yol açmasının sebepleri olarak göstermeye çalışan eleştirel görüşlerin haksızlığını göstermek için aşağıdaki Kur’an ayetlerinden hangisinden yararlanılabilir? Rahman, 10 İnsan, alın teriyle helalinden geçimini sağlayabildiği bir işi olduğu sürece, kendisinden daha varlıklı olanları kıskanmamalı, mevcut halinin gerektirdiği ahlaki faziletleri yerine getirmelidir. Bu bağlamda İbrahim Suresi 7. ayette, sahip olunan nimetin Allah tarafından artırılmasına yol açacağı belirtilen erdem: Şükretmek Ebu’l-Hasan el-Eş’ari’nin ahlak anlayışı ile ilgili: – İnsan, fiillerinin yaratıcısı değildir. – Hayır ve şerrin yaratıcısı Allah’tır. – İyi ve kötü Allah’ın emir ve yasaklarıyla belirlenir. – Ahlaki değerler fiillerin değişmez nitelikleri değildir. Peygamberlerin insanlığa öğrettikleri hayat düzenine genel olarak ne ad verilir? Din Ahlaki değerlerin birey vicdanında içselleştirilmesi ve toplumsal düzeyde yaygınlaşması konusunda en etkin kurum: Din Akıl sahiplerini hüsn-i ihtiyarları ile bizzat hayırlara sevk eden ilahi vazdır?: Din Dinlerin insanlara sunduğu ahlak esaslarının içeriklerinden biridir? Kötü duygu ve dürtülerden arınma yolunu göstermeleri Kur’an-ı Kerim, erdemsizliği kişinin gelişmemesi, olduğu gibi kalması olarak görürken bunu nasıl ifade eder? Mühürlü Kalp “İnsan Allah’ın yeryüzündeki halifesidir” ifadesiyle ilgili olan: İnsan eşref-i mahlukattır. Ahlak ilmi açısından insanı diğer varlıklardan ayıran özellik: Aklı ve hakikatleri idrak gücü Nefsin hangi gücü adalet erdemini ortaya çıkarır? idrak Davranış düzenleri arasında makul bir tercih yapılamayacağını iddia eden, insanların bütün kararlarının nihai olarak eşdeğer olduğunu savunan tavra ne ad verilir? Ahlaki görecelik Ahlaki terim ve kavramlar ile ahlaki önermelerin anlamı ve birbiri ile irtibatını, bunların nasıl temellendirildiğini inceleyen bilim dalı: Ahlâk felsefesi Davranış düzenini fertlerin iç dünyasını ve insanların biyolojik gelişimini takip ederek ele alan bilim dalına ne ad verilir? Ahlâk psikolojisi İnsandan arzu ve isteklerini makul ve mutedil bir şekilde gerçekleştirmesini isteyen bilim: Ahlak Bir “ilişkiler örgüsü” olarak nitelenen, başkalarıyla olan ilişkilerimizin nasıl olması gerektiğini öğreten ve buna ilişkin kurallar koyan bilim dalı: Ahlak İyi ve kötü kavramları için kullanılan terimler: – Hüsün ve kubuh – Helal ve haram – Hayır ve şer – Birr ve seyyie İyi ve kötü hangisinin temel kavramlarıdır? Ahlak Diktatörlükler genellikle toplumların hangisinde toplumsal düzenin güç esasına dayalı olarak inşa ve muhafaza edilmesi gayretinde esasını bulur? Ahlaki düzenin yok olduğu “İslam ahlakının etkin olması” ifadesini tanımlar? Müslümanların İslam’a uygun şekilde yaşamasıdır. İslam ahlakının ana kaynaklarından biridir? Akıl ve nakil Nakil, anlamlardan hangisini taşır: – Kur’an – Hadisler – Sünnet – Ayetler İslam tarihinin ilk asırlarında ahlak konuları hangisinin içinde ele alınmıştır? Hadis külliyatı İslam ahlakına göre bir fiile ahlaki statü kazandıran: Hz. Peygamber’in o fiili gerçekleştirmiş olması Hz. Peygamber (s.a.v) kendi hayatında gerçekleştirdiği fiiller ve dile getirdiği ahlaki ilke ve kurallar ile etrafındaki insanlara hangisini sağlamıştır? Yeni bir varoluş imkânını Hayrı, iyiyi ve varlığa yakın olanı tercihe yatkınlık anlamına gelir? İhtiyar “İnsan Allah’ın isim ve sıfatlarının tecelligâhıdır.” cümlesiyle ilgili: – İnsan, bu dünyada düzen kurarak yeryüzünü imar edebilme gücüne sahiptir. – İnsan, ahlaki kemale yönelik bir kabiliyete sahiptir. – Allah insana ruhundan üflemiştir. – İnsan, eşref-i mahlûkattır. Kur’an-ı Kerim’in ahlaki konulardaki üslubuyla ilgili: – Ahlaki ilke ve kuralları ihtiva eder. – Kıssa ve misallerle fert ve toplumlara ahlaki mesaj verir. – Hz. Peygamber’in ahlaki olarak insanlar için en güzel örnek olduğunu söyler. – Toplumdan topluma değişen bir ahlak tavsiye etmez. Ahlak teorileri geliştiren düşünürler tarafından dikkate alınanlar: – İyiyi gerçekleştirmek için ne yapılmalıdır? – Bir fiili iyi veya kötü yapan özellikler nelerdir? – İyi ve kötü fiiller nelerdir? – İnsan nedir? Başkasını korumayı, onun hakkını gözetmeyi, ona yardım etmeyi ve onu iyileştirmeyi ilke edinen bir ahlak anlayışının kurduğu medeniyet, en fazla hangisi ile nitelenmeye layıktır? “Hayır” medeniyeti Ahlaken çelişik bir ifadedir? Orhan dindar fakat yalancı bir adamdır. Farabi’nin nihai anlamda hedeflediği erdemli kitle: Dünya Kur’an’a göre yeryüzü kimin için yaratılmıştır?: Canlılar Ahlaki emirleri şartlı ve şartsız emir şeklinde ikiye ayıran ve ahlakta şartsız emrin önemli olduğunu vurgulayan filozof: Kant “Doğru olman gerektiği için doğru ol.” şeklindeki ahlakî emir, felsefî açıdan hangisini ifade eder? Şartsız emir Ahlakta ödev kavramını öne çıkarıp onu bir vazifeler ilmi olarak tanımlayan filozof: Kant İnsanın doğası gereği toplumsal bir varlık olduğunu ve kavram olarak bazılarının düşündüğü gibi nisyan (unutma) kökünden eğil, üns (başkalarıyla beraber yaşama) kökünden türediğini ifade eden düşünür: Kınalızâde Ali Efendi Çocuklarına, doğumlarından önce, doğumlarında ve doğumlarından sonra iyilik yaptığını söyleyen ve bunları; “çocuklarına iyi bir anne seçmek, onlara güzel isim koymak ve onları iyi yetiştirmek” şeklinde açıklayan ahlakçı: Kınalızâde Ali Efendi “Her bir faziletin sonsuz sayıda zıddının olması gerekir” düşüncesini savunan İslam ahlakçısı: Kınalızade Aileyi “ahlaki temele dayanan bir beraberlik olarak niteleyip, aralarında kandaşlık bağları bulunan ve karşılıklı hak ve ödevlerle birbirine bağlanan bireylerden meydana gelen topluluk” şeklinde tanımlayan düşünür: Durkheim Ahlaken erdemli olmayan bir yargıcın adil olamayacağını söyleyen İslam düşünürü: İbn Rüşd “İnsanları bedeni özürlerinden dolayı kınama hakkına sahip değiliz. Ama ahlaki özürlerinden dolayı onları kınarız. Çünkü ahlakını düzeltmek, bir irade ve akıl varlığı olarak insanın elindedir.” sözü filozoflardan hangisine aittir? Aristotales “Dostluk konusunun küçük olduğunu zanneden kimsenin kendisi küçüktür. Bence dostluğun değeri ve önemi, Karun’un altınlarından, kralların hazinelerinden, insanların elde etmek için yarıştıkları mücevherlerden daha büyüktür” diyerek dostluğun önemini ısrarla vurgulayan ve İbn Miskeveyh’in “dost edinmenin şartları”nı açıklarken kendisine dayandığı filozof: Sokrates
Telif © 2021 Arif Arslaner
|