ESBÂB-I NÜZÛL
1. Esbâb-ı Nüzûl ne demektir?
Cevap: “Nüzul sebepleri” anlamına gelen bu ifade, Hz.
Peygamber’in risâlet döneminde meydana gelen ve
Kur’ân’ın bir veya birkaç âyetinin yahut bir sûresinin
inmesine yol açan olayı, durumu ya da soruyu ifade etmek
üzere kullanılan bir tabirdir.
2. Esbâb-ı nüzûlün çeşitleri nelerdir?
Cevap:
• Doğrudan Hz. Peygamber’e yöneltilen sorulara
cevaben inen âyetler.
• Toplumda infiale sebep olan bir olay hakkında
inen âyetler.
• Herhangi bir meselenin dinî hükmünü beyan
etmek için nâzil olan âyetler.
3. Esbâb-ı nüzûlü bilmenin faydaları nelerdir?
Cevap:
• Nüzûl sebepleri bilindiği zaman âyetlerin
manalarını anlamak kolaylaşır.
• Nüzûl sebepleri bilindiğinde, çeşitli konularla
ilgili hükümler içeren âyetlerin hikmetlerini tespit
etmek kolaylaşır.
• Bazen bir âyetin zahir anlamı rahat bir şekilde
anlaşılabilir; ancak âyet ile kastedilen asıl mana,
onun nüzûl sebebi bilindiği zaman net bir şekilde
ortaya çıkar.
• Herhangi bir âyet özel olarak bir şahıs hakkında
inmediği halde bazen, belli bir kişi hakkında nâzil
olmuş gibi kullanılabilir. Nüzûl sebebi bilinirse
bu tür yanlış yönlendirmelerin ve istismarların
önü alınmış olur.
4. Esbâbu’n-Nüzûlle ilgili sorunlar ve dikkat edilmesi
gereken hususlar nelerdir?
Cevap:
• Âyetlerin nüzûl sebeplerini bilmek son derece
önemli ise de bunları bilmeden Kur’ân’ı
anlamanın imkânsız olduğunu söylemek doğru
değildir.
• Âyetlerin iniş sırasını bilmek, Kur’ân’ın nüzûl
tarihini tespit etmek açısından oldukça önemli ise
de bu sürecin kıyamete kadar tekrar edilecek bir
süreç olduğunu düşünmek, dolayısıyla Kur’ân’ın
bu sürece uygun bir tarzda okunmasını önermek,
her zaman için doğru olmaz.
• Nüzûl sebepleri her ne kadar özel olsa da
bunların hükümlerinin genel olduğu asla
unutulmamalıdır.
• Nüzûl sebepleriyle ilgili rivâyetlerde bazen
oldukça abartılı ve hatta asılsız bilgilere de yer
verilmiştir.
• Nüzûl sebepleri, Kur’ân’ın iniş sürecinde vukû
bulmuş olaylarla ilgili bir kavramdır.
• Bazen nüzûl sebeplerinde aynı âyetle ilgili
birbirinden farklı rivâyetler nakledilir.
NÂSİH-MENSÛH
5. Nâsih-Mensûh ne demektir?
Cevap: Kelime olarak nesh, yok etmek, gidermek, bir şeyi
bir yerden başka bir yere nakletmek ve yazmak gibi
anlamlara gelmektedir. Dinî bir terim olarak da nesh,
herhangi bir şer’î hükmün yerine başka bir şer’î hükmün
gelerek öncekinin ortadan kalkması anlamındadır.
6. İslâm âlimleri kaç tür nesihden söz etmektedir?
Cevap:
• Kur’ân’ın Kur’ân’ı neshi.
• Kur’ân’ın sünneti neshi.
• Sünnetin sünneti neshi.
• Sünnetin Kur’ân’ı neshi.
7. Kur’ân’da neshin bulunduğunu kabul edenlerin delilleri
hangi ayetlerdir?
Cevap: “Biz, bir âyetin hükmünü yürürlükten kaldırır
veya onu unutturursak mutlaka daha iyisini veya benzerini
getiririz” (Bakara (2), 106). “Biz bir âyetin yerine başka
bir âyeti getirdiğimiz zaman -ki Allah, neyi indireceğini
çok iyi bilir- ‘sen ancak bir iftiracısın’ dediler. Hayır;
onların çoğu bilmezler” (Nahl (16), 101)
8. Kur’ân’da neshin bulunmadığını kabul edenlerin
delilleri hangi ayetlerdir?
Cevap: “Hâlâ Kur’ân üzerinde gereği gibi
düşünmeyecekler mi? Eğer o, Allah’tan başkası tarafından
gelmiş olsaydı onda birçok tutarsızlık bulurlardı” (Nisa (4)
9. Âyetler arasında neshin varlığını kabul edenler
Kur’ân’da kaç tür neshin olduğunu ileri sürerler?
Cevap:
• Hükmü mensûh metni baki âyetler: “Nereye
yönelirseniz Allah’ın yüzü oradadır” (Bakara (2),
115) âyeti, “Biz senin yüzünün göğe doğru
çevrilmekte olduğunu görüyoruz. İşte şimdi, seni
memnun olacağın bir kıbleye döndürüyoruz.
Artık yüzünü Mescid-i Haram tarafına çevir. Siz
de nerede olursanız olun, (namazda) yüzlerinizi o
tarafa çevirin. Şüphe yok ki Ehl-i kitap, onun
Rablerinden gelen gerçek olduğunu çok iyi
bilirler. Elbette Allah, onların yapmakta
olduklarından habersiz değildir” (Bakara (2),
144) âyeti ile neshedilmiştir. İkinci âyet, ilk
âyetin hükmünü ortadan kaldırmıştır. Fakat
hükmü kaldırılan ilk âyet de Kur’ân’da
mevcuttur.
• Hükmü baki metni mensûh âyetler: Hz. Ömer’in
naklettiği söylenen recm âyeti böyledir. “Yaşlı
bir adam ya da kadın zina ettiklerinde Allah’tan
bir ceza olarak onları recm edin” şeklinde bir
âyetin, Nûr sûresinde var olduğu, ancak daha
sonra neshedildiği rivâyet edilmiştir. Yine
Kur’ân’da Tevbe sûresi uzunluğunda bir sûre
bulunduğu, ancak şu anda var olmayan bu
sûreden sadece, “Âdemoğlunun iki vadi dolusu
malı olsaydı bir üçüncüsünü isterdi.
Âdemoğlunun karnını ancak toprak doyurur.
Allah tevbe edenleri affeder” âyetinin hatırda
kaldığı rivâyet edilmiştir.
• Hem hükmü hem de metni mensûh âyetler: Buna
örnek olarak Hz. Âişe’den gelen şu rivâyet
zikredilir: “Kur’ân’da bilinen on emzirme ile
sütkardeşliğinin sabit olacağı inzal edilmişti;
daha sonra bu, bilinen beş emzirme ile
neshedildi.” Buna göre on emzirmeye dair âyetin
hem hükmü hem de metni neshedilmiştir; ancak
bugün mushafta yer almayan beş emzirmenin
metni neshedilmiş, hükmü ise baki kalmıştır.
KASASU’L-KUR’ÂN (KUR’ÂN KISSALARI)
10. Kıssa ne demektir?
Cevap: Kök itibarıyla ‘k-ss/قـص‘ ّ◌ dan türemiş bir
kelime olan kıssa; iz sürmek, peşinden gitmek; bir haberi
ya da sözü açıklamak, bildirmek; saçı makasla kesmek ya
da göğsün üst kısmı anlamlarına gelir; ancak kelimenin en
temel anlamı, bir şeyin izini sürmektir.
11. Kur’ân’da kaç tür kıssa bulunmaktadır?
Cevap:
• İlk gruptaki kıssalar, Allah elçilerini, elçilerin
getirdikleri mesajları ve bu mesajlara
ümmetlerinin gösterdikleri tepkileri anlatır.
Meselâ Hz. Musa ile İsrâioğullarının kıssaları bu
gruba girer.
• İkinci gruptaki kıssalar, geçmişte yaşayan bazı
topluluklar hakkında anlatılan kıssalardır. Mağara
arkadaşları (ashâb-ı kehf) ve Ebrehe’nin ordusu
hakkındaki kıssalar bu kategoridedir.
• Üçüncü gruptaki kıssalar ise Hz. Peygamber
dönemindeki olaylarla ilgilidir. Uhud ve Bedir
harbini anlatan âyetleri de bu gruba misâl
verebiliriz.
12. Kur’ân kıssalarının özellikleri nelerdir?
Cevap:
• Kur’ân, birçok kıssadan müteşekkil bir kitap
görünümündedir. Denebilir ki çoğu sûre bir kıssa
içerir ya da çoğu sûrenin bir öyküsü vardır.
Esasen Kur’ân’ın ekseriyeti bir kıssa anlatır bize.
• Kıssalar, Allah’ın tarih boyunca elçiler aracılığı
ile insan varlığına gönderdiği mesajları, müspet
ya da menfî insanî tutumlara verdiği cevapları
bize anlatır.
• Kur’ân’da dünya ve ahiret ikilisi, birbirlerinin
alternatifi olarak kullanılmaz. Sadece, eğer
insanların dünyaya dört elle sarılmaları gündeme
gelmişse, işte o zaman bir tercih olarak ahiret öne
çıkartılır.
• Kur’ân kıssalarının özelliklerinden birisi, tekrar
edilmeleridir. Aynı kıssa Kur’ân’da bazen birçok
açıdan anlatılır. Okuduğumuz her yön bize farklı
bir ders verebilir. İnsanların çeşitliliği, algı ve
tecrübelerdeki farklılıklar, kıssaların bu şekilde
anlatılmasını gerektirmiştir.
13. Kur’ân’daki kıssaların hedefleri nelerdir?
Cevap:
• Tevhîd, nübüvvet ve ahiret inancı gibi itikadî
konuları, önceki ümmetlerin kıssalarını anlatarak
tahkim etmek.
• Özellikle Hz. Peygamber’i ve müminleri teselli
etmek ve önceki peygamberlerle ümmetlerinden
misaller vererek tüm peygamberlerin tebliğ
yaptığını, her ümmetin benzer sıkıntılardan
geçtiğini anlatmak.
• İslâm toplumunu, önceki ümmetlerin kıssalarıyla
yetiştirmek.
• Akla ve kalbe dengeli hitap ederek toplumu
eğitmek ve yetiştirmek.
• Anlatılan kıssalardan hareketle ortak bir prensibe
ulaşmak ve muhataplara genel bir ilke hakkında
fikir vermek.
14. Kur’ân tevhîd, nübüvvet ve ahiret inancı gibi itikadî
konuları, önceki ümmetlerin kıssalarını anlatarak tahkim
etmek hususuna örnek ayet hangisidir?
Cevap: “Andolsun biz, "Allah'a kulluk edin ve tâğûttan
sakının" diye (emretmeleri için) her ümmete bir
peygamber gönderdik. Allah, onlardan bir kısmını doğru
yola iletti. Onlardan bir kısmı da sapıklığı hak ettiler.
Yeryüzünde gezin de görün, inkâr edenlerin sonu nasıl
olmuştur” (Nahl (16), 36).
KUR’ÂN TEFSİRİNDE İSRÂİLİYAT
15. Kur’ân tefsîrinde isrâiliyât nedir?
Cevap: Yahudi, Hıristiyan ve diğer kültürlerden
İslâmiyet’e giren rivâyetler bütününe denir.
16. İsrâiliyât’ın birinci kaynağı kimlerdir?
Cevap: Miladî 70. yılda Romalı Titus’un zulmünden
kaçarak Hicaz bölgesine yerleşen ve dinî eğitimlerine
kendi medreselerinde devam eden Yahudiler’dir.
17. İsrailî rivâyetin bulunan tefisirler hangileridir?
Cevap: Klasik tefsîr kaynaklarında, meselâ Taberî’nin
Câmiu’l-Beyân.
18. İsrâiliyat’ın Kur’ân tefsîrine giriş yolları nelerdir?
Cevap:
• Önceki kültüründen kendisini kurtaramayan
mühtedilerden gelen nakiller.
• İsrâilî rivâyetleri tashih etmek için isrâiliyata
müracaat edenler.
• Ehl-i kitap hanımlarıyla evlenme izninin
doğurduğu mevcut ortamda yetişen yorumcular.
• İslâm düşmanlarının, İslâm’ın ruhunu kirletmek
için kasıtlı olarak uydurup ortaya attıkları
rivâyetler.
• Bazı hikâyecilerin halkı oyalamak, gündemde
kalma ve dinleyicilerin hoşuna gitmek için
uydurdukları rivâyetler.
• Ehl-i sünnete karşı cephe alan bazı sapık
fırkaların siyâsî maksatla uydurdukları rivâyetler.
• İsrâiliyâtın bir kısmı da bir şeyi izah etmek
maksadıyla karışmıştır.
19. İsrâilî haberlerin çeşitleri nelerdir?
Cevap:
• Senedi sahih olup Kur’ân’a ve Sünnet’e muvafık
olanlardır ki bunlar makbul haberler grubundadır.
Genel olarak müfessirler tefsîrlerine aldıkları
isrâiliyat haberlerinin bu kriteri taşımasına özen
gösterirler.
• Yalan olduğu bilinenlerdir ki bunların
nakledilmesi doğru değildir. Müfessirlerin bir
kısmı bu kategorideki haberlere itibar
etmemişken bir kısmı da bu nakillere tefsîrlerinde
yer vermiştir.
• Sıhhatini tam olarak bilemediğimiz, bu bakımdan
ne kabul ne de reddedebileceğimiz rivâyetler.
Tefsîrlerdeki pek çok ihtilaf da bunlardan
kaynaklanır. Bu noktada söz konusu rivâyetleri
değerlendiren müfessirin kişisel kabiliyeti ve
konuya olan hâkimiyeti büyük önem arz eder.
20. Ashâbın israiliyâta baş vurmadığı konulardan bazıları
hangileridir?
Cevap:
• İtikâdî konular.
• Hz. Peygamber tarafından izahı yapılan
meseleler.
• İlgilenilmesinde hiçbir fayda mülahaza
edilmeyen polemikler.
• Fıkhî hükümler.
|
0 Yanıt
1643 Gösterim