Konu: Ünite 6 - İctihat Teorisi Çözümlü Test I

[Uyanan Gençlik]

1. “Bir şer‘î hüküm hakkında bir kanaate (zan) ulaşabilmek için bütün gücün harcanması” aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır? A) İctihad B) Müctehid C) İcma D) İstifda E) Müsteftî Çözüm: Yaygın tanımlardan birine göre ictihad, “bir şer‘î hüküm hakkında bir kanaate (zan) ulaşabilmek için bütün gücün harcanması” demektir. Bu çabayı gösteren kimseye müctehid, hakkında ictihad edilen konuya da müctehedün fîh (ictihadi mesele) denilir. Doğru yanıt A’dır. 2. Gerekli şartları kendinde toplayarak şer‘î hükümleri çıkarma melekesini elde eden kişiye ne ad verilir? A) İctihad B) Müctehid C) İcma D) İstifda E) Müsteftî Çözüm: Gerekli şartları kendinde toplayarak şer‘î hükümleri çıkarma melekesini elde eden kişiye müctehid denir. İctihad ehliyetinin, yani müçtehit olmanın en temel şartı şer‘î hükümlerin kaynaklarını çok iyi bilmektir. Doğru yanıt B’dir. 3. Aşağıdakilerden hangisi ictihad edecek kişinin bilmesi gereken bilgilerden birisi değildir? A) Kur’an Bilgisi B) Sünnet Bilgisi C) İcma Bilgisi D) Arapça Bilgisi E) Usul Bilgisi Çözüm: Kur’an, Sünnet, İcma, Arapça ve Yöntem Bilgisi ictihad edecek kişinin bilmesi gereken bilgilerdendir. Doğru yanıt E’dir. 4. Sözlük anlamı “fetvâ isteyen kişi” demek olan, karşılaştığı olayın dinî-hukukî hükmünü öğrenmek amacıyla ictihad ehliyetine sahip ve dinî duyarlılığı olan müftîye başvuran kişiye ne ad verilir? A) Müctehid B) İcma C) İstifda D) Müsteftî E) Müphem Çözüm: Sözlük anlamı “fetvâ isteyen kişi” demek olan müsteftî terimi, karşılaştığı olayın dinî-hukukî hükmünü öğrenmek amacıyla ictihad ehliyetine sahip ve dinî duyarlılığı olan müftîye başvuran kişiyi deyimlemektedir. Kimi usulcülere göre bir kimsenin müsteftî kategorisinde sayılabilmesinin birinci şartı, ictihad edecek birikim ve yeterliğe sahip olmamasıdır. Çünkü ilke, ictihad ehliyetine sahip olan kişinin, birisinden sorması değil, kendisinin bizzat ictihad etmesidir. Doğru yanıt D’dir. 5. “Bilmiyorsanız bilenlere sorun” (Enbiya 21/7) ayeti ile aşağıdakilerden hangisine atıf yapılmaktadır? A) Müphem B) Müsteftî C) Müctehid D) İcma E) İstifda Çözüm: İsitftâ (fetvâ sorma) uygulamasının meşruluğunu temellendirmek için “Bilmiyorsanız bilenlere sorun” (Enbiya 21/7) ayetine atıf yapılmakla beraber asıl belirleyici olan sahabe uygulamasıdır. Doğru yanıt E’dir. 6. Usuli konular tabiriyle aşağıdakilerden hangisi kastedilmektedir? A) Kıyasın hüccet oluşu B) Beş vakit namazın farz oluşu C) Orucun farz oluşu D) Zekatın farz oluşu E) Alemin sonradan yaratılmış olduğu Çözüm: Usûlî konular tabiriyle, icmâın hüccet oluşu, kıyasın hüccet oluşu ve haber-i vahidin hüccet oluşu gibi konular kastedilir. Bu meselelerin delilleri kat’î olup, bunlara muhalefet edenler günahkâr ve hatalıdır. Doğru yanıt A’dır. 7. İctihad ehliyetinin, yani müçtehit olmanın en temel şartı şer‘î hükümlerin kaynaklarını çok iyi bilmektir. Arapça bilgisi bunlardan birisi olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi Arapça bilgisi ile ilgili olan doğru bir bilgidir? A) Şer‘î hükümlerin asıl kaynağı olduğu için onu bilmek gerektiği B) Tamamını bilmenin şart olduğu C) Hüküm bildiren ayetleri ezberlemek gerektiği D) Arapça bilmeye gerek olmadığı E) Tüm ayetleri ezbere bilmek gerektiği Çözüm: Kur’an’ın şer‘î hükümlerin asıl kaynağı olduğu ve onu bilmenin gerektiği konusunda görüş ayrılığı yoksa da bu bilginin ölçüsü hususunda farklı görüşler bulunmaktadır. Gazzâlî gibi muhakkik usulcülerin çoğunluğu, Kitab’ın tamamını bilmenin şart olmayıp şer‘î hükümlere ilişkin ayetleri (500 civarında) bilmenin yeterli olduğu görüşündedir. Bu görüş sahiplerine göre, hüküm bildiren ayetleri ezbere bilmek de şart olmayıp ihtiyaç anında bulabilecek biçimde yerlerini bilmek yeterlidir. Doğru yanıt A’dır. 8. İmamının usulünü ve kurallarını aşmaksızın müstakil olarak delili takrir edebilen, tahrîc ve istinbata muktedir olan müctehide ne isim verilir? A) ashâbü’l-vücûh B) mutlak müntesip müctehid C) mutlak müntesip müctehid D) tabakâtü’l-fukahâ E) ashâbü’t-temyîz Çözüm: İmamının usulünü ve kurallarını aşmaksızın müstakil olarak delili takrir edebilen, tahrîc ve istinbata muktedir olan müctehid. Bu tabakada yer alan müctehidlere ashâbü’l-vücûh denir. Doğru yanıt A’dır. 9. Kur’an ayetleri ve Hz. Peygamberin sözleri genel olarak bir düzenleme içeren söz veya metin anlamında nasıl isimlendirilir? A) Sefeh B) İctihad C) İkrah D) Nass E) Rıza Çözüm: Kur’an’da yer alan hükümlerin ilk uygulamasını teşkil eden ve bir tür vahiy sayılan Sünnet, Kur’an’daki hükümleri açıklamış (beyan), yerine göre ilave hükümler getirmiştir. Birçok ayrıntıyı içerse de Sünnette yer alan hükümler de sınırlıdır. Kur’an ayetleri ve Hz. Peygamberin sözleri genel olarak bir düzenleme içeren söz veya metin anlamında “nass” diye isimlendirilir. Doğru yanıt D’dir. 10. İslam hukukunun temel kaynağı aşağıdakilerden hangisidir? A) Vahiy B) Sahabe C) İcma D)Şeriat E) İctihad Çözüm: İslam hukukunun temel kaynağı vahiydir ve bu vahyin genel olarak Kur’an-ı Kerim’de ve Hz. Peygamber’in sünnetinde yer aldığı kabul edilir. Vahiy kaynaklı olması, İslam hukukunun beşer müdahalesine ve katkısına büsbütün kapalı olduğu anlamına gelmez. Çünkü Kur’an ve Sünnet’te insanların karşılaşacağı bütün problemlerin birebir ve ayrıntılı çözümleri yer almaz. Doğru yanıt A’dır.