Konu: Mülkiyet ve Akit Teorisi - Sıra Sizde Yanıt Anahtarı

[Uyanan Gençlik]

[b]Sıra Sizde 1[/b] Bir kişi, müslüman bir kişiye ait bir nesneyi tahrip ettiğinde o şeyi tazmin etmesi, yani o nesneyi elinde tutana onun bedelini ödemesi gerekiyorsa bu şey aşağıdakilerden hangisi olamaz: araba, hamr (şarap), koyun, kesilmiş hayvan. Burada bir tazmin söz konusu oluyorsa hukuk o malı koruyor demektir. Bir malın da hukuk tarafından korunması için mütekavvim mal olması gerekir. Hamr ise Müslümanlar açısından mütekavvim bir mal olmadığından tazmine konu olmaz. [b]Sıra Sizde 2[/b] Şâfiî doktrininde köpeğin satım akdine konu olması mümkün müdür? Neden? Şâfiî doktrininde malın temiz olması gerekir. Köpek pis olduğu için mal niteliğinde değildir. Dolayısıyla mülkiyete ve satım gibi, mülkiyeti nakleden akitlere konu olamaz. [b]Sıra Sizde 3[/b] İslam hukukçuları kira akdini “menfaat” üzerinde gerçekleşen bir akit olarak tasarladıklarına göre, kira akdi ile kiralayanın yetkisi yukarıdaki milk türlerinden hangisine girer? Kira akdi sonucunda kiralayan kişi, kiralanan malın menfaatleri üzerinde milk/aynî nitelikli bir yetki yani milku’l-menfaa elde eder. İslam hukukçularının tasarımında bir işçinin kiralanmasında işçinin menfaatleri üzerinde de aynı yetki söz konusudur. İslam hukuku iş (hizmet) akdini bir kira sözleşmesi formunda ele alır. Zira bu akdin konusu da menfaattir. [b]Sıra Sizde 4[/b] S (Satıcı) kullandığı arabasını A (alıcı)’ya 15.000 liraya satıyor. Akit sonrası S’nin hakkı 15.000 lira üzerinde, A’nın hakkı da araba üzerindedir. Bu iki bedelden hangisi ayn, hangisi de deyn’dir. Yine hangisi misli maldır, hangisi de kıyemi maldır, düşününüz. Kullanılmış araba kıyemi bir maldır ve akitte ayn’dır. Arabanın bedeli olan 15.000 lira ise misli bir mal ve deyn’dir. Standart araba misli mal olsa da kullanılmış olan mallar kural olarak misli olmaktan çıkar. [b]Sıra Sizde 5[/b] İslam hukukunun korumaya çalıştığı beş temel maslahattan biri mal’ı korumaktır. Diğerlerinin neler olduğunu araştırınız. İslam hukukunun tüm hükümleri nihayetinde belirli maksatları elde etmeye yöneliktir. Bu maksatlar dinin, canın (nefsin), aklın, neslin ve malın korunmasıdır. Malın korunması ilkesi, insanların mallar üzerindeki haklarının hukuk tarafından garantiye alınması ile genel olarak topluma ait servetin heder edilmemesi gayesine yöneliktir [b]Sıra Sizde 6[/b] Bir kişi malını satmak niyetiyle fiyat belirterek diğerine icapta bulunuyor. Bu arada taraflar başka bir konuyla meşgul olmaya başlıyor ve ancak nispeten uzun bir süre sonra karşı taraf icabı kabul ettiğini belirtse akit gerçekleşmiş midir? Neden? Burada akit meclisi bozulmuştur. Bu sebeple yapılan icap düşmüş, kabul şeklindeki irade beyanı icap ile irtibat etmemiştir. Bu fasıladan sonra yapılan kabul yeni bir icap gibidir ve ilk icabı yapan bunu kabul ederse akit kurulur. [b]Sıra sizde 7[/b] Mecelle’de bir satım akdinde, akit yapılıp mebî’ teslim edilmeden önce mebî’ üzerinde meydana gelen artışlar ve ortaya çıkan semerelerin müşteriye ait olduğu hükme bağlanmıştır. Buna göre, mesela satılmış olan ineğin kabz öncesi doğan yavrusu müşterinin malı olduğu gibi, bir bahçe satıldığında kabz öncesi ortaya çıkan meyve ve sebze de müşteriye ait olur (md. 236). Bu maddede belirtilen hususu, akdin hukuki sonuçları ile nasıl ilişkilendirebilirsiniz? Mecelle’deki bu madde bize satım akit yapıldığı anda akdin hükmünü derhal doğurduğunu ve satılan malın, alıcıya tesliminden önce onun mülkiyetine geçtiğini gösterir. Mebî’ alıcının mülkiyetine salt akitle geçtiği için o artık kendi malıdır ve kişi kendi malındaki artışların da doğal olarak sahibidir.