[b]MÜTEVÂTİR[/b]
1. Mütevâtir hadîs nedir?
Cevap: Başından sonuna kadar her tabakada, yalan
söylemek üzere anlaşmaları aklen ve âdeten mümkün
olmayacak kadar çok râvînin rivayet ettiği hadîstir.
[b]HABER-İ VÂHİD[/b]
2. Haber-i vâhid nedir?
Cevap: Herhangi bir tabakada râvî sayısı, mutevatir
hadîsin râvî sayısına ulaşamayan hadîstir. Buna göre her
tabakada râvî sayısı üç-dört olan bir hadîs de haber-i
vâhiddir. Hadis usûlünün asıl konusu bu tür hadislerdir.
Bunlar da Hz. Peygamber’e ait olup olmama ihtimaline
göre başlıca iki kısma ayrılırlar: Makbûl Hadisler, Merdûd
Hadisler. Hz. Peygamber’e ait olma ihtimali fazla olan
hadislere makbûl, az olanlara ise merdûd denilir.
3. Makbûl hadîsler kaça ayrılır?
Cevap: Sahîh ve hasen diye ikiye ayrılırlar.
4. Sahîh Hadîs nedir?
Cevap: Sahîh hadîs, en meşhur tarifine göre, senedinin
başından sonuna kadar sika (adâlet ve zabt sahibi) râvînin
sika râvîden rivayet ettiği, şâzz ve muallel olmayan
hadîstir. Bu tarife göre sahih hadisin dört özelliği
bulunmaktadır: Râvîlerinin sika olması, râvîleri arasında
kopukluk olmaması yani senedin muttasıl olması, şâzz
yani diğer sika râvîlerin rivayetlerine aykırı olmaması ve
muallel yani sahihliğine zarar verecek gizli bir kusurunun
olmaması.
5. Sahih li-zâtihi hadis nedir?
Cevap: Sahih hadis tanımındaki sahihlik özelliklerini
bizzat taşıyan hadis demektir.
6. Sahih li-gayrih hadis nedir?
Cevap: Sahihlik niteliğini, zikredilen özellikler
kendisinde bizzat bulunmadığı için, başka bir hadisin
desteğiyle kazanan hadistir.
7. Hasen Hadîs nedir?
Cevap: Hasen, Arapça’da güzel anlamına gelir. Hadis
ilminde hasen hadisin birçok tanımı yapılmıştır. Bunların
en meşhuruna göre hasen hadis, sahih hadisin bütün
niteliklerini taşıdığı halde râvîlerinden birinin veya bir
kaçının zabt sıfatı tam olmayan hadistir. Ağır zabt
kusurları hadîsi zayıf derecesine düşürür.
8. Hasen li-zatih nedir?
Cevap: Hasenlik özelliklerini bizzat taşıyan hadise denir.
9. Hasen li-gayrih nedir?
Cevap: Aslında zayıf olan fakat başka bir hadisin
desteğiyle hasen niteliğini kazanan hadise denir.
10. Merdûd hadîs nedir?
Cevap: Merdûd hadîsler zayıf hadislerdir.
11. Mürsel hadis nedir?
Cevap: Mürsel Arapça’da ipi ve bağı çözülmüş, serbest
bırakılmış, salıverilmiş, gönderilmiş gibi anlamlara gelir.
Hadis ilmindeki anlamı sözlük anlamı ile yakından
ilişkilidir. Tâbiînin doğrudan Hz. Peygamber’den -
sallellahu aleyhi ve sellem- naklettiği hadis demektir.
12. Munkatı’ hadis nedir?
Cevap: Munkatı’ Arapçada, kesik ve kopuk anlamına
gelir. Hadis ilminde, senedinde sahabeden sonra bir veya
peşpeşe olmayarak, birkaç râvî atlanmış olan hadîse denir.
Senedde ismi verilmeden “bir adam”, “bir kadın”, “bir
hoca” gibi kapalı bir ifadeyle yani mübhem olarak
zikredilen râvî de atlanmış sayılır.
13. Mu‘dal hadis nedir?
Cevap: Mu‘dal Arapça’da zor iş, çözümü zor problem
gibi anlamlara gelir. Hadis ilminde, senedinde peş peşe iki
veya daha fazla râvî atlanmış olan hadîs demektir.
14. Mu’allak hadis nedir?
Cevap: Senedinin müellif tarafı, bir veya birkaç râvîsi
atlanmış gibi eksik olan hadîstir.
15. Müdelles hadis nedir?
Cevap: Müdelles Arapça’da alaca karanlık anlamına
gelen d-l-s kökünden gelir. Karartılmış, kusuru gizlenmiş,
üzeri örtülmüş gibi anlamlara gelir. Hadis ilminde, bir
kusuru veya ekseriya hoş görülmeyen bir özelliği
gizlenerek onun bulunmadığını zannettirecek şekilde
rivayet edilmiş olan hadîs demektir. Hadisi bu şekilde
rivayet etmeye ise tedlîs denir.
16. Sahih li-zâtihi hadis’e örnek hadislerden biri
hangisidir?
Cevap: Bize Abdullah b. Yûsuf rivayet edip dedi ki, bize
Mâlik, Nâfi’den, (o da) Abdullah b. Ömer’den (naklen)
haber verdi ki, Resûlullah –sallellahu aleyhi ve sellem-,
özel olarak hazırlatılmış atlar arasında el-Hafya’dan
(başlayıp) sonu Seniyyetu’l-Vedâ olan bir yarış, özel
olarak hazırlatılmamış atlar arasında ise bu Seniyye’den
Benû Zureyk Mescidi’ne kadar bir yarış düzenlemişti. İbn
Ömer de yarışa katılanlar arasında idi (Buhârî, “Salât 41).
17. Sahih li-gayrih hadis ‘e örnek hadislerden biri
hangisidir?
Cevap: Bize Ebû Kureyb (166-247) rivayet edip (dedi ki),
bize Abde b. Süleyman (ö.187), Muhammed b. Amr’dan
(ö.145), o, Ebû Seleme’den (ö.94) o da Ebû Hüreyre’den
(ö.58) (naklen) rivayet etti ki, o şöyle demiş: Resûlullah –
sallellahu aleyhi ve sellem- şöyle buyurdu: Ümmetime
zorluk verecek olmasaydım, onlara her namazın yanında
diş fırçalamayı /misvak kullanmayı emrederdim! (Tirmizî,
“Tahâret”, 18).
18. Hasen li-zatih hadise’e örnek hadislerden biri
hangisidir?
Cevap: Bize Muhammed b. Beşşar rivayet edip (dedi ki),
Bize Yahya b. Saîd haber verip (dedi ki), bize Behz b.
Hakîm haber verip (dedi ki), bana babam, dedemden
(naklen) rivayet etti ki, o şöyle demiş: Ben; “Ya
Resûlellah” dedim, “Kime iyilikte bulunayım?”,
“Annene!” buyurdu. “Sonra kime?” dedim, “Annene!”
buyurdu. “Sonra kime?” dedim, “Annene!” buyurdu.
“Sonra kime?” dedim, “Sonra babana, sonra da sırasıyla
en yakınlarına!” buyurdu (Tirmizî, “Birr”, 1).
19. Hasen li-gayrih hadise’e örnek hadislerden biri
hangisidir?
Cevap: Bana Yahya b. Eyyûb, Ubeydullah ibnü’lMuğîre’den,
o, Surâka’nın âzâdlısı Munkız’dan, o da
Osman b. Affân’dan (naklen) rivayet etti ki, Resûlullah –
sallellahu aleyhi ve sellem-Osman’a şöyle buyurmuş:
“Satın aldığında ölçerek al, sattığında ölçerek sat!”
(Dârekutnî, Sünen, III, 8)
20. Mürsel hadis’e örnek hadislerden biri hangisidir?
Cevap: Bize Saîd rivayet edip dedi ki, bize Huşeym,
Câbir’den, o da, eş-Şa‘bî’den (naklen rivayet etti ki), o
şöyle demiş: Resûlullah –sallellahu aleyhi ve sellem- şöyle
buyurmuş: (İnsanlar) en büyük şerefin Müslümanlığa ait
olduğunu bilsinler diye Zeyd b. Hârise’yi Zeyneb bint
Cahş’la evlendirdim, el-Mikdad’ı da Dubâa bint ezZübeyr
b. Abdilmuttalib’le evlendirdim! (Saîd b. Mansûr,
Sünen, I, 161).
21. Mu‘allel hadis nedir?
Cevap: Muallel kelimesi Arapça’da hasta, kusurlu, sakat,
özürlü gibi olumsuz anlamlar taşır. Hadis ilminde, ancak
işin uzmanı âlimlerin fark edebileceği ve sahihliğe zarar
veren gizli bir kusuru (illeti) bulunan hadîse denir.
22. Mu‘allel hadis’e örnek hadislerden biri hangisidir?
Cevap: Abdullah b. Mesûd demiş ki, Resûlullah –
sallellahu aleyhi ve sellem- şöyle buyurmuş: “Uğursuzluk
anlayışı şirkten bir çeşittir. Bizden hiç kimse yoktur ki (bu
anlayış ona bulaşmış olmasın!). Ancak Allah bunu
tevekkülle giderir!” (Ebû Dâvud, “Tıbb”, 23).
23. Muzdarib hadis nedir?
Cevap: Muzdarib Arapaça’da, problemli olup çözüme
kavuşturulamayan, farklı şıklar arasında karara
bağlanamayan, çelişkisi giderilemeyen, uzlaştırı- lamayan
gibi anlamlar taşır. Hadis ilminde, birbirlerine zıt olmakla
beraber birini diğerine tercih imkânı bulunmayan
hadîslerden her birine verilen isimdir.
24. Muzdarib hadis’e örnek hadislerden biri hangisidir?
Cevap: Şeybân’dan, o, Ebû İshak’dan, o, İkrime’den, o da
İbn Abbas’dan naklen rivayet etti ki, o şöyle demiş: Ebû
Bekr es-Sıddîk –Allah ondan razı olsun!-, Resûlullah’a –
sallellahu aleyhi ve sellem- demiş ki; “İhtiyarladığını
görüyorum?”. Şöyle buyurmuş: “Beni Hûd, Vâkıa, Amme
yetesâelûn ve İze’ş-şemsu küvviret sureleri ihtiyarlattı!”
(Hâkim, Müstedrek, II, 374).
25. Maklûb hadis nedir?
Cevap: Maklûb Arapça’da ters çevirilmiş, içi dışına
çevirilmiş, yeri değiştirilmiş, bir şekilden başka bir şekle
döndürülmüş gibi anlamlara gelir. Hadis ilminde, sened
veya metnindeki kelime veya cümleler arasında yer
değişikliği yapılmış olan hadîse denir.
26. Maklûb hadis’e örnek hadislerden biri hangisidir?
Cevap: Size bir şeyi yasakladığımda ise, gücünüz
yettiğince ondan uzak durun (Taberânî, el-Mu‘cemu’levsat,
III, 135). Maklûb olan bu hadisin makbul şekli
şöyledir: Dolayısıyla size emrettiğim şeyi gücünüz
yettiğince yapın (Taberânî, elMu‘cemu’l-evsat, III, 135).
Size bir iş emrettiğimde ise onu gücünüz yettiğince yapın!
(Buhârî, “İ‘tisâm”, 2).
27. Münker-Ma‘rûf hadis nedir?
Cevap: Zayıf bir râvînin kendisinden daha iyi durumda
olan râvîye aykırı bir şekilde rivayet ettiği hadîs demektir.
Mukabilindeki hadîs yani râvîsi daha kuvvetli olan hadis
ma‘rûf ismini alır.
28. Münker-Ma‘rûf hadis’e örnek hadislerden biri
hangisidir?
Cevap: Hubeyyib b. Habîb, Ebû İshak’dan, o, el-Ayzâr b.
Hureys’den, o, İbn Abbas’dan, o da Hz. Peygamber’den –
sallellahu aleyhi ve sellem- naklen rivayet etti ki, o şöyle
buyurmuş: “Kim namazı dosdoğru kılar, zekâtı verir,
hacca gider, oruç tutar ve misafiri ağırlarsa cennete girer!”
(Taberânî, elMu’cemu’l-kebîr, XII, 136).
29. Metrûk hadis nedir?
Cevap: Hz. Peygamber’e -sallellahu aleyhi ve sellemyalan
isnadda bulunmakla itham edilen (muttehem bi'lkizb),
veya çok hata yapan (fâhışu'l-ğalat) yahut çok
dalgın olan (fartu'l-gaflet) râvînin rivayet ettiği hadîse
denir.
30. Metrûk hadis’e örnek hadislerden biri hangisidir?
Cevap: Kuteybe b. Sa’îd dedi ki, bize Câbir b. Merzûk,
Abdullah b. Abdilazîz el- Ömerî’den, o, Ebû Tuvâle elEnsârî’den,
o da Enes b. Mâlik’den naklen rivâyet etti ki,
o şöyle demiş: Resûlullah –sallellahu aleyhi ve selemşöyle
buyurmuş: “Kim bir günah işler de, Allah’ın –azze
ve celle- kendisine azab etmeyi dilerse azab edeceğini,
kendisini bağışlamayı dilerse bağışlayacağını bilirse
Allah’a onu bağışlaması vacip olur!” (Taberânî, elMu’cemü’l-evsat,
IV, 202).
31. Kudsî hadis nedir?
Cevap: Yüce Allah’a, Kur’an olmayarak nispet edilen söz
ve işle ilgili hadis demektir. Kudsî hadîs yerine rabbânî
hadîs veya ilâhî hadîs de denir.
32. Kudsî hadis’e örnek hadislerden biri hangisidir?
Cevap: Allah –azze ve celle- şöyle buyurdu: Rahmetim
gazabımı geçti! (Müslim, “Tevbe”, 15).
33. Merfû hadis nedir?
Cevap: Merfû Arapça’da yükseğe çıkarılmış, yukarı
kaldırılmış gibi anlamlara gelir. Hadis ilminde Hz.
Peygamber’e -sallellahu aleyhi ve sellem- ait olduğu
söylenen söz, iş veya herhangi bir durumla ilgili hadis
demektir.
34. Merkûf hadis nedir?
Cevap: Bir sahabiye ait olduğu söylenen söz ve işle ilgili
hadise denir. Bu ıstılah ilave bir kelimeyle (mukayyed
olarak) sahabilerden sonraki insanların söz ve işleri için de
kullanılır.
35. Merkûf hadis’e örnek hadislerden biri hangisidir?
Cevap: Ebû Zerr şöyle demiş: “Keskin kılıcı –ensesini
göstererek- şuraya dayasanız, ben de Hz. Peygamber’den
–sallellahu aleyhi ve sellem- duymuş olduğum bir sözü,
işimi bitirmenizden önce nakledebileceğimi zannetsem,
onu muhakkak naklederdim!” (Buhârî, “İlm”, 10).
36. Maktû hadis nedir?
Cevap: Tâbiûndan birine ait olduğu söylenen söz ve işle
ilgili hadis demektir. İlk asırlarda İmam Şâfiî (ö.204),
Humeydî (ö.219), Taberânî (260-360) ve Dârekutnî (306-
385) gibi bazı âlimler bu ıstılahı, “senedinden râvî düşmüş
olan hadis” yani munkatı manasına kullanmışlardır.
37. Maktû hadis’e örnek hadislerden biri hangisidir?
Cevap: Muhammed b. Sîrîn (ö.110) şöyle demiş:
“Şüphesiz bu (hadis) ilmi dindir. Öyleyse dininizi kimden
aldığınıza iyi bakın!” (Müslim, “Mukaddime”, 5).
38. Muhkem hadis nedir?
Cevap: Hadis ilminde, kendisine zıt mânâda sağlam bir
hadîs veya şer’î bir delil bulunmayan yani diğer dînî
delillerle çelişmeyen hadîs demektir. Hadislerin büyük
çoğunluğu böyledir.
39. Muhtelifu’l-Hadîs nedir?
Cevap: Başka bir hadise veya dinen makbul bir
delile/bilgiye zıt olan, çelişen hadise denir.
40. Muttasıl hadis nedir?
Cevap: Senedinde başından sonuna kadar râvî düşmesi
bulunmayan, isnad zinciri kesintisiz olarak devam eden
hadîs demektir.
41. Mu‘an‘an hadis nedir?
Cevap: Senedindeki bir veya birden çok râvî ile hadisi
aldıkları hocalara arasında edatı bulunan hadislerdir.
42. Mu‘an‘an hadis’e örnek hadislerden biri hangisidir?
Cevap: ...eş-Şa’bi’den. o. Abdullah b. Amr’dan –Allah
onların iki sinden de razı olsun!-, o da Hz. Peygamber’den
–sallellahu aleyhi ve sellem- naklen rivayet edilir ki
(Buhârî, “Îmân”, 4).
43. Muennen hadis nedir?
Cevap: Senedindeki iki veya daha çok râvî arasında
bulunan hadistir.
44. Haber-i Vâhid hadis nedir?
Cevap: Haber-i vâhid, mütevâtir olmayan hadis demektir.
45. Meşhûr ve Müştehir hadis nedir?
Cevap: Her nesilde (tabakada) asgarî üç râvî tarafından
rivayet edilmiş olan hadîse denir. İleride garîb kısmında
garîb-i nisbîye örnek verilecek hadis, bu çeşit hadise de
uygun düşmektedir.
46. Azîz hadis nedir?
Cevap: Azîz Arapça’da, kıymetli, değerli, üstün, güçlü,
nâdir, az bulunan gibi anlamlara gelir. Hadis için
kullanıldığında her nesilde (tabakada) en az iki râvî
tarafından rivayet edilmiş olan hadîs demektir.
47. Azîz hadis’e örnek hadislerden biri hangisidir?
Cevap: Bize Kuteybe b. Saîd rivayet edip dedi ki, bize
Leys, Ukayl’dan, o, ezZührî’den, o, İbnü’l-Museyyeb’den,
o, Ebû Hüreyre’den, o da Hz. Peygamber’den –sallellahu
aleyhi ve sellem- naklen rivayet etti ki, o şöyle buyurmuş:
Mümin bir yılan deliğinden iki defa ısırılmaz! (Müslim
“Zühd”, 63).
48. Ferd hadis nedir?
Cevap: Ferd, Arapça’da tek, yalnız anlamına gelir. Hadis
Usûlünde ferd, senedinin bir veya bir kaç yerinde
(tabakasında) râvî sayısı bire düşen hadîs demektir.
49. Mutlak ferd hadîse örnek hadislerden biri hangisidir?
Cevap: Bize Sufyân rivayet edip dedi ki, Bize Vâil b.
Dâvûd, oğlu Bekr b. Vâil’den, o, ez-Zührî’den, o da Enes
b. Mâlik’den naklen rivayet etti ki Resûlullah –sallellahu
aleyhi ve sellem- Safiyye’nin düğününde kavut ve
hurmadan düğün yemeği verdi (Humeydî, Müsned, II,
500).
50. Garîb hadis nedir?
Cevap: Garîb Arapça’da herhangi bir yönden farklılık
gösteren veya tek kalan demektir. Garîb hadîs ise aynı
şekilde herhangi bir yönden farklılık gösteren veya tek
kalan hadîs demektir.
51. Âlî hadis nedir?
Cevap: Arapça’da âlî, üstün, yüksek, değerli anlamlarına
gelirken; nâzil bunun zıt anlamlısıdır ve düşük, değersiz,
alçak gibi anlamlara gelir. Bir hadisin farklı senedleri
arasında, râvî sayısı diğerlerine göre hakikaten veya
hükmen az olanına âlî, râvî sayısı çok olanına nâzil denir.
52. Müsned hadis nedir?
Cevap: Hz.Peygamber’e -sallellahu aleyhi ve sellemkesintisiz
(muttasıl) bir senedle nispet edilen hadise
(merfû ve muttasıl hadîse) denir.
53. Müdrec hadis nedir?
Cevap: Sened veya metnine, aslında bulunmayan bir şey
eklenmiş olan hadîse denir.
54. Musahhaf ve Muharref hadis nedir?
Cevap: Sened veya metninde noktalama ve harekeleme
hatası yapılmış olan hadise musahhaf, harf hatası yapılmış
olan hadise ise muharref denir.
55. Musahhaf ve Muharref hadis’e örnek hadislerden biri
hangisidir?
Cevap: “İki zayıftan yani yetim ile kadından (kul borcu
olmaksızın) çıkmaya bakın!” (Deylemî, Firdevs, I, 103).
Bu hadisin ilk kelimelerinde tashif yapılmıştır. Hadisin
doğru şekli şöyle olmalıdır: Allahım, gerçekten ben iki
zayıfın, yetim ile kadının hakkının (yenmesini)
yasaklarım! (İbn Mâce, “Edeb”, 6).
|
0 Yanıt
1829 Gösterim