1. İslam toplumunun sünnet çizgisinde devamından sorumlu bir grup olarak, sünnet karşıtlarına ve sünnetten sapanlara karşı, derledikleri ve tasnif ettikleri hadislerle cevaplar vermeyi onların etkinliklerini zayıflatarak Sünnet’in etkinliğini artırmayı amaçlamış hadisçiler hangisi ile adlandırılırlar? A) Ehlü’l-Bid B) Ale’lebvâb C) Ehlü’s-Sünne D) Ehlü’s-Haham E) Ale’sünnet
Çözüm: Ehlü’s-Sünne, Ehlü’l-Hadîs diye isimlendiren hadisçiler kendilerini İslam toplumunun sünnet çizgisinde devamından sorumlu bir grup olarak görüyorlardı. Gerek yazdıkları müstakil konulu reddiyelerde ve tartışma kitaplarında gerekse çok konulu büyük kitapların ilgili bölümlerinde, iman amel ilişkisi, Allah’ın sıfatları, kader gibi ilmî ve fikrî tartışma konularında Ehlü’l-Bid‘a dedikleri sünnet karşıtlarına ve sünnetten sapanlara karşı, derledikleri ve tasnif ettikleri hadislerle cevaplar vermeyi dahası onların etkinliklerini zayıflatarak sünnet’in etkinliğini artırmayı amaçlamışlardır. Doğru cevap C’dir.
2. “el-Müctebâ” ismiyle tanınan hadis kitabı kime aittir? A) İbn Huzeyme B) Harâitî C) Tirmizî D) Nesaî E) Buhârî
Çözüm: “el-Müctebâ” ismiyle tanınan hadis kitabı Nesaî’ye aittir. Doğru cevap D’dir.
3. Hadisleri bir araya getiren hadis kitapları yazılış yöntemlerine göre iki ana gruba ayrılır, konularına göre düzenlenmiş olanlar Arapça’da hangisi ile adlandırılır? A) Ale’lebvâb B) Ale’rricâl C) Ale’sünnet D) Ale’hadis E) Ale’bid
Çözüm: Hadisleri bir araya getiren hadis kitapları yazılış yöntemlerine göre iki ana gruba ayrılır: 1- Konularına göre düzenlenmiş olanlar. Bunlara Arapça’da Ale’lebvâb kitaplar denir. Ebvâb Arapça’da kapı veya konu başlığı anlamına gelen bâb kelimesinin çoğuludur. Ale’l-ebvâb ifadesi konulara göre demektir. 2- Râvîlerine göre düzenlenmiş olanlar. Bunlara Arapça’da Ale’rricâl kitaplar denir. Ricâl, Arapça’da adam, kişi anlamlarına gelen racül kelimesinin çoğuludur. Burada adamdan maksat hadis râvîleridir. Ale’r-ricâl ifadesi râvîlere göre demektir. Doğru cevap A’dır.
4. Tasnif dönemi kitapları, hadis konularına göre gruplandırılır. Buhârî’nin el-Edebü’l-müfred isimli kitabı hangi tür kitaplara örnek verebiliriz? A) Muvatta’lar B) Sünenler C) Câmî’ler D) Zühd Kitapları E) İmanla İlgili Kitaplar
Çözüm: İmanla İlgili Kitaplar Ebu Bekr b. Ebû Şeybe (ö.235/849), Ahmed b. Hanbel (ö.241/855) ed-Derâverdî (ö.243/857) ve daha başkaları Kitâbü’l-îmân başlıklı kitaplar yazmışlardır. Doğru cevap E’dir.
5. Buhârî’nin el-Edebü’l-müfred isimli kitabı Tasnif dönemi kitaplarından hangi gruba en güzel örnektir? A) İmanla İlgili Kitaplar B) Ahlak ve Âdâb Kitaplar C) Zühd Kitapları D) Fedâil Kitapları E) Meğâzî ve Siyer Kitapları
Çözüm: Buhârî’nin el-Edebü’l-müfred isimli ahlâk hadislerini topladığı kitabı bu türün en güzel örneğidir. İbn Ebü’d-Dünyâ (ö.282/894), Harâitî (ö.327/938) ve Süleyman b. Ahmed et-Taberânî (ö.360/971) Mekârimü’lahlâk isimli kitaplar yazmışlardır. İbn Ebû Şeybe’nin de Kitabü’l-edeb isimli bir kitabı vardır. Doğru cevap B’dir.
6. Zühd kitaplarında dünyanın geçiciliğini vurgulayan, dünya hırsının zararlarını anlatan, ibadet, güzel ahlâk ve nefis terbiyesini teşvik eden hadisleri ve seleften gelen rivayetleri bir araya getirmek amaçlanmıştır. Aşağıdakilerden hangisi Zühd yazan tanınmış âlimlerdendir? A) Nesaî B) İbn Şihâb ez-Zührî C) Ebû Hâtim er-Râzî D) Ahmed b. Hanbel E) İbrahim b. Tahmân
Çözüm: Zühd kitaplarında dünyanın geçiciliğini vurgulayan, dünya hırsının zararlarını anlatan, ibadet, güzel ahlâk ve nefis terbiyesini teşvik eden hadisleri ve seleften gelen rivayetleri bir araya getirmek amaçlanmıştır. Daha sonraları tasavvuf adını alan dînî hareketin dayanakları olan hadisler ve rivayetler ilk defa bu kitaplarda derlenmişlerdir. Ebû Musa b. İbrahîm (ö.121/738), Zâide b. Kudâme (ö.161/777) Abdullah b. elMübârek (ö.181/797), Vekî’ b. el-Cerrâh (ö.197/812), Ahmed b. Hanbel (ö.241/855), Hennâd b. Serî et-Temîmî (ö.243/857), Ebû Zür‘a er-Râzî (ö.264/877), Ebû Hâtim er-Râzî (ö.277/890) Kitabü’z-zühd başlıklı eser yazan tanınmış âlimlerdendir. Doğru cevap C’dir.
7. Ebû Bekir Ahmed b. Huseyn’in es-Sünenü’lkübrâ isimli kitabı Tasnif dönemi kitaplarından hangi gruba en güzel örnektir? A) Muvatta’lar B) Sünenler C) Câmî’ler D) Zühd Kitapları E) İmanla İlgili Kitaplar
Çözüm: Sünen, Arapça sünnet kelimesinin çoğuludur ve sünnetler anlamına gelir. Sünen kitaplarında Ahkâm hadisleri denilen, fıkhî içerikli hadisler yer alır. Dördüncü asırda yazılan iki meşhur sünen, Dârekutnî diye tanınan Ali b. Ömer’in (ö.385/995) Sünen’i ile Beyhakî diye meşhur olan Ebû Bekir Ahmed b. Huseyn’in (ö.458/1065) büyük sünen anlamına gelen es-Sünenü’lkübrâ isimli kitabıdır. Doğru cevap B’dir.
8. Müsned ( المسند ( kelimesi Arapça’da, bir yere veya birine dayandırılan şey anlamına gelir. Müsned türü eserlerde hadisler ile ilgili hangisi doğru verilmemiştir? A) Müsned türü eserlerde hadisler, hadisin ilk râvîsi olan sahâbîlere göre sıralanmaktadırlar. B) Müsnedlerde sahâbe ve tâbiûn sözleri yer almaz. C) Sadece Peygamberimize ait hadisler bulunur. D) Abdullah b. el-Mübârek müsned türü hadis kitabı müellifidir. E) Müelliflerin hepsinin eserleri basılmıştır. Bunların dışında henüz basılmamış müsnedler bulunmamaktadır.
Çözüm: Müsned kelimesi Arapça’da, bir yere veya birine dayandırılan şey anlamına gelir. Müsned türü eserlerde hadisler, hadisin ilk râvîsi olan sahâbîlere göre sıralanmaktadırlar. Yani her bir sahâbînin hadisi bir arada bulunur. Bu eserlerde hadisler ilk râvilerine göre gruplandırılarak, onlara dayandırılarak düzenlendiklerinden bu isim verilmiştir. Müsnedlerde sahâbe ve tâbiûn sözleri yer almaz. Sadece Peygamberimize ait hadisler bulunur. Müsned terimi hadis ilminde, isnadı zikredilerek kesintisiz olarak Hz. Peygamber’e ulaşan hadis veya sahih hadis anlamlarında da kullanılmıştır. Bir hadis kitabı türü olarak müsned’in bu tanımlarla ilgisi yoktur. Tek bir sahabînin rivayetlerin toplayan müsnedler olduğu gibi, bir sahâbe grubunun veya bütün sahabîlerin hadislerini toplayan müsnedler de yazılmıştır. Müsnedlerde sahabîlerin kendi aralarında sıralaması farklı şekillerde olabilir. Kimi müsnedlerde sahabîler isimlerine göre alfabetik olarak sıralanırken, kiminde sahabîler Müslüman oluştaki kıdemlerine ve İslâm tarihindeki önemlerine göre, kimilerinde ise kabilelerine göre sıralanmıştır. Sahâbe dışındaki bir âlimin veya râvînin rivayetlerini toplayan eserlere de müsned denmiştir. Örneğin mezhep imamları Ebu Hanîfe ve Şâfiî’nin rivayet ettikleri hadisler kendilerinden sonra Müsnedu Ebî Hanife ve Müsnedü’şŞâfiî adındaki kitaplarda bir araya getirilmiştir. Müsnedler, bir sahâbînin, bir âlimin veya bir râvînin hadislerini bir arada inceleme ve değerlendirme imkânı sunmaları açısından önemlidirler ve bu amaçla yazılmışlardır. Bu özelliklerinden dolayı müsnedler hadis ilminde derinlemesine araştırma yapacaklar için çok önemli başvuru kaynaklarıdır. Müsnedler genellikle hicrî üçüncü asır başlarından itibaren yazılmaya başlanmışlardır ve müelliflerinin ismiyle anılırlar. Hadis tarihinde yüz elli civarında müsned türü hadis kitabı yazılmıştır. Bunlardan günümüze ulaşıp basılmış olanları şu müelliflere aittir: Abdullah b. el-Mübârek (ö.181/797) - Ebu Bekr Abdullah b. Zübeyr b. Îsâ el-Humeydî (ö.219/834) - Ebu’l-Hasen Ali b. Ca‘d el-Cevherî (ö.230/844) - Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ebû Şeybe (ö.235/867) - İshak b. Râhûye (ö.238/852) - Halîfe b. Hayyât (ö.240/854) - Ahmed b. Hanbel (ö.241/855) - Abd b. Humeyd (ö.249/863) - Ahmed b. Amr el-Bezzâr (ö.292/904) - Ebû Ya’lâ Ahmed b. Ali el-Mevsılî (ö.307/919) - Muhammed b. Hârûn er-Rûyânî (ö.307/919) -Ebû Avâne Yakub b. İshak el-İsferâyînî (ö.316/928) - Adı geçen müelliflerin hepsinin de eserlerinin ismi müsned şeklindedir veya bu kelime ile başlamaktadır. Bunlar dışında henüz basılmamış müsnedler bulunmaktadır. Doğru cevap E’dir.
9. Hadis râvîlerinin hayat hikâyeleri, güvenilir olup olmadıklarına dair yazılan kitaplara ne ad verilir? A) Muvatta B) Sünenler C) Câmî D) Ricâl E) Zühd
Çözüm: Hadis râvîlerinin hayat hikâyeleri, güvenilir olup olmadıklarına dair yazılan kitaplara ricâl kitapları denir. Bu konudaki kaynak ve temel kitaplar da Tasnif döneminde yazılmıştır. Fakat ricâl kitaplarının yazımı ileriki asırlarda da devam etmiştir. Doğru cevap D’dir.
10. Hanbelî Mezhebinin kurucu imamı olan Ahmed b. Hanbel hangi tarihte doğmuştur? A) 164/780 yılında B) 181/798 yılında C) 255/869 yılında D) 197/813 yılında E) 353/964 yılında
Çözüm: Hanbelî Mezhebinin kurucu imamı olan Ahmed b. Hanbel 164/780 yılında Bağdat’ta doğdu. Doğru cevap A’dır.
|