[b]TASNİFİN AMAÇLARI[/b]
1. Hadislerin tasnifinde hangi amaçlar güdülmüştür?
Cevap: • Hadislerin yok olmaktan ve kaybolmaktan korunması olduğudur. Muhaddisler öncelikle bütün hadisleri yazıyla kayıt altına alarak korumayı ön planda tutmuşlar, bu malzemenin değişik şekillerde düzene sokulması daha sonra olmuştur. • Derlenen hadislerin düzenli, sistemli, kolay kullanılır hale getirilmesi. • Tasnifi başlatan ve hızlandıran en önemli etken, Hz. Peygamber’in sünnetinin Müslüman toplumunda yaşayan bir gelenek olarak devamının sağlanmasıdır.
2. Kendilerini Ehlü’s-Sünne, Ehlü’l-Hadîs diye isimlendiren hadisçilerin amaçları ne idi?
Cevap: Ehlü’l-Bid‘a dedikleri sünnet karşıtlarına ve sünnetten sapanlara karşı, derledikleri ve tasnif ettikleri hadislerle cevaplar vermeyi dahası onların etkinliklerini zayıflatarak Sünnet’in etkinliğini artırmayı amaçlamışlardır.
3. Hadislerinin güvenilirliği açısından kaç tür kitap vardır?
Cevap: • Hadisleri yok olmaktan kurtarmak için sağlam ve zayıf her türlü hadisi sıhhat durumları hakkında hiçbir bilgi vermeden bir araya getirenler. • Sağlam ve sağlam olmayan hadisleri bir araya getirmekle birlikte, hadislerin sıhhat durumu hakkında bilgi verenler ve kendi kanaatlerini belirtenler. • Kendi kanaatlerine göre sadece sağlam gördükleri hadisleri bir araya getirenler.
4. Kendi kanaatlerine göre sadece sağlam gördükleri hadisleri bir araya getirenler grubuna örnek hadis kitapları hangileridir?
Cevap: İmam Mâlik’in Muvatta’ı ile Buhârî, Müslim, İbn Huzeyme ve İbn Hıbbân’ın Sahîh’leri bu grup kitaplara örnektir.
[b]YAZILIŞ YÖNTEMLERİNE GÖRE HADİS KİTABI TÜRLERİ[/b]
5. Hadisleri bir araya getiren hadis kitapları yazılış yöntemlerine göre kaç gruba ayrılır?
Cevap: • Konularına göre düzenlenmiş olanlar. Bunlara Arapça’da Ale’lebvâb kitaplar denir. • Râvîlerine göre düzenlenmiş olanlar. Bunlara Arapça’da Ale’rricâl kitaplar denir.
[b]KONULARINA GÖRE DÜZENLENMİŞ HADİS KİTABI TÜRLERİ[/b]
6. Tasnif dönemi kitaplarının, hadisleri konularına göre gruplandıran türleri hangileridir?
Cevap: • Tek bir konudaki hadisleri toplayan kitaplar. • Birden çok alt konu barındıran tekbir ana konuda yazılmış kitaplar. • Tartışma ve reddiye kitapları. • Muvatta’lar. • Sünenler. • Câmî’ler. • Musannefler.
7. Hicrî ikinci yüzyılda yazılan tek konulu hadis kitaplarndan bazıları hangileridir?
Cevap: Süfyân es-Sevrî (ö.161/777) Kitâbü’l-ferâiz, Zâide b. Kudâme (ö161/777) Kitâbü’l-menâkıb, İbrahim b. Tahmân (ö.163/779) Kitabü’l-menâkıb, Kitâbü’l-ıydeyn, Abdullah b. el-Mübârek (ö.181/797) Kitabü’l-cihâd, Kitabü’l-birr ve’ssıla, İsmail b. Uleyye (ö.193/808) Kitabü’t-tahâre, Kitabü’s-salât, Kitabü’lmenâsik.
8. Hicrî üçüncü yüzyılda yazılıp günümüze ulaşan tek konulu kitaplara hangileri örnek verilebilir?
Cevap: Nu‘aym b. Hammâd el-Mervezî (ö.228/842), Kitâbü’l-Fiten, Ahmed b. Hanbel (ö.241/855), Kitabü’ssalât, Kitabü’l-eşribe, Ahkâmü’n- nisâ, Muhammed b. Îsâ et-Tirmizî (ö.279/892), Kitabü’ş-şemâil, Ebû Dâvud esSicistânî (ö.275/888) Kitâbü’l-kader, Kitâbü a‘lâmi’nnübüvve.
9. Dinin İman ve ahlak gibi ana konularında yazılan ve içinde çok sayıda alt konu içeren kitaplarlardan imanla ilgili kitaplara hangileri örnek verilebilir?
Cevap: Ebu Bekr b. Ebû Şeybe (ö.235/849), Ahmed b. Hanbel (ö.241/855) edDerâverdî (ö.243/857) ve daha başkaları Kitâbü’l-îmân başlıklı kitaplar yazmışlardır.
10. Ahlak ve Âdâb Kitapları içinde çok sayıda alt konu içeren kitaplarlardan Ahlak ve Âdâb ilgili kitaplara hangileri örnek verilebilir?
Cevap: Buhârî’nin el-Edebü’l-müfred isimli ahlâk hadislerini topladığı kitabı bu türün en güzel örneğidir. İbn Ebü’d-Dünyâ (ö.282/894), Harâitî (ö.327/938) ve Süleyman b. Ahmed et-Taberânî (ö.360/971) Mekârimü’lahlâk isimli kitaplar yazmışlardır. İbn Ebû Şeybe’nin de Kitabü’l-edeb isimli bir kitabı vardır.
11. Günümüzde Rivâyet Tefsiri denilen tefsir türünün temel kaynaklarını oluşturan eserlerin önde gelenleri hangileridir? Cevap: Süfyân es-Sevrî (ö.161/777), Zâide b. Kudâme (ö.161/777), İbrahim b. Tahmân (ö.163/779), Abdullah b. el-Mübârek (ö.181/797), İsmail b. Uleyye (ö.193/808), Muhammed b. Fudayl (ö.195/810), (Vekî‘ b. el-Cerrâh (ö.197/812) Kitâbü’t-tefsîr ismini taşıyan kitaplar yazmışlardır.
12. Zühd kitaplarında ne amaçlanmıştır?
Cevap: Dünyanın geçiciliğini vurgulayan, dünya hırsının zararlarını anlatan, ibadet, güzel ahlâk ve nefis terbiyesini teşvik eden hadisleri ve seleften gelen rivayetleri bir araya getirmek amaçlanmıştır.
13. İlk devirlerden Zühd kitaplarının önde gelenleri hangileridir?
Cevap: Ebû Musa b. İbrahîm (ö.121/738), Zâide b. Kudâme (ö.161/777) Abdullah b. el-Mübârek (ö.181/797), Vekî’ b. el-Cerrâh (ö.197/812), Ahmed b. Hanbel (ö.241/855), Hennâd b. Serî et-Temîmî (ö.243/857), Ebû Zür‘a er-Râzî (ö.264/877), Ebû Hâtim er-Râzî (ö.277/890) Kitabü’z-zühd başlıklı eser yazan tanınmış âlimlerdendir.
14. Fedâil (fezâil) kitaplarının konusu nedir?
Cevap: Belli davranışların, şahısların, mekânların, zamanların faziletleri yani değerli oluşları ve üstünlükleri ile ilgili hadisler bir araya getirilir.
15. Meğâzî konusunda kitap derleyen âlimler hangileridir?
Cevap: Urve b. Zübeyr b. el-Avvâm (ö.94/712), Âmir b. Şurahbîl eş-Şa’bî (ö.103/721), İbn Şihâb ez-Zührî (ö.124/741), Musa b. Ukbe (ö.141/758), İbn İshâk (ö.150/767), Ma‘mer b. Râşid (ö.153/770), Mu‘temir b. Süleyman (ö.187/802) , Muhammed b. Ömer el-Vâkıdî (ö.207/822).
16. Muvatta’ türü eserler adını nereden alır?
Cevap: Hz. Peygamberin, ashabın ve takipçilerinin uygulamaları üzerinde çok yürünen yola benzetildiğinden bu kitaplara bu isim verilmiştir.
17. Sünen kitaplarında hangi konular yer alır?
Cevap: Ahkâm hadisleri denilen, fıkhî içerikli hadisler yer alır.
18. Sünenlerde Arapça orijinal isimleriyle ağırlıklı olarak hangi konular bulunur?
Cevap: Tahâret (temizlik), Salât (namaz), zekât, hacc, savm/sıyâm (oruç), nikâh, talâk (boşanma), cihâd, vasiyet, ferâiz (miras), harâc (vergi), cenaze, yemîn, nezir, büyû’ (alışveriş), akdıye (mahkeme), eşribe (içecekler), et’ıme (yiyecekler), edâhî/udhıye (kurban), tıbb (hastalıklar ve tedavileri), libâs (giyecekler), fiten (fitneler), melâhim (savaşlar, kargaşalıklar), hudûd (had cezâları), diyât (diyet cezaları), sünnet, edeb.
19. Musannefler hangi konuyu ele alır?
Cevap: Musannefler de sünenlerle aşağı yukarı aynı konuları kapsarlar. Fakat Sünen’lerle aralarındaki en önemli fark, Sünen’lerin ağırlıklı olarak Hz. Peygambere ait söz fiil ve takrirleri içerirken, Musannef’lerin bunlara ilave olarak mevkuf hadis denen sahâbe sözleri ve uygulamaları ile, maktû’ hadis denen tâbiûn sözleri ve uygulamalarını da içermeleridir.
20. Câmi‘ler’de hangi konular yer alır?
Cevap: Sünenlerdeki konular aynen Câmi‘lerde de yer almakla birlikte, sünenlerde olmayan İman, yaratılış, Kur’an tefsiri, Kuran’ın faziletleri, Geçmiş Peygamberler, Sahabe’nin fazilet ve menkıbeleri, Hz. Peygamber’in hayatı, şemâili (fiziksel görünümü) gibi ilave konular yer alır.
[b]RAVİLERİNE GÖRE DÜZENLENMİŞ HADİS KİTABI TÜRLERİ[/b]
21. Mu‘cemler nedir?
Cevap: Arapça’da alfabetik olarak sıralanmış anlamına gelir. Bazı âlimler hadisleri ilk râvîleri olan sahabîlere göre ve sahabîleri de kendi aralarında alfabetik olarak sıralamak suretiyle gruplandırmışlardır.
22. Taberânî’nin el-Mu‘cemü’l-kebîr (Büyük Mu‘cem) adlı eserini içeriği nedir?
Cevap: Hadisler isimleri alfabetik olarak sıralanan sahâbîlere göre gruplandırılmış eserlerdir.
23. Taberânî’nin el-Mu‘cemü’l-evsât (Orta Mu‘cem ) eseri nedir?
Cevap: Taberânî bu eserinde iki bin kadar hocasından almış olduğu 30 bin civarında hadisi hocalarının isimlerine göre sıralar. 1985 de Riyad’da 11 cilt olarak basılmıştır.
24. Müsned terimi hadis ilminde ne anlama gelir?
Cevap: İsnadı zikredilerek kesintisiz olarak Hz. Peygamber’e ulaşan hadis veya sahih hadis anlamlarında da kullanılmıştır.
[b]RÂVÎ BİYOGRAFİLERİ[/b]
25. Ricâl kitapları nedir?
Cevap: Hadis râvîlerinin hayat hikâyeleri, güvenilir olup olmadıklarına dair yazılan kitaplara ricâl kitapları denir.
[b]TASNİF DÖNEMİNİN ÖNDE GELEN HADİS KİTAPLARI[/b]
26. Ma‘mer b. Râşid kimdir?
Cevap: Ma‘mer 95 veya 96 (715) yılında Basra’da doğmuştur. Tâbiûndandır. Azatlı bir köleydi. Basra’da on dört yaşında Hasan Basrî’nin büyük öğrencisi tâbiûndan Katâde b. Diâme’nin (ö.117/738) yanında ilim tahsiline başladı. Efendisi adına yaptığı ticârî seyahatlerde gittiği pek çok şehirde çok sayıda âlimden yararlandı. Medine’de hadislerin tedvini konusunda önemli bir isim olan büyük muhaddis İbn Şihâb ez-Zührî ve Amr b. Dînâr’dan icazet aldı, Yemen’de Ebû Hüreyre’nin öğrencisi olan Hemmâm b. Münebbih’in sahîfesini rivayet ederek günümüze ulaşmasını sağladı. Döneminin en önde gelen büyük muhaddislerinden hadis okuyup icazet aldı. Yemen’in San’a şehrine yerleşti. Öğrencileri arasında Süfyân esSevrî, Süfyan b. Uyeyne, Saîd b. Ebû Arûbe gibi yukarıda ilk hadis tedvincileri olarak isimleri verilen büyük âlimler ve ileride tanıtacağımız Musannef müellifi Abdurrezzak b. Hemmâm vardır. Mâmer, hadis tarihindeki çok önemli kişiler arasında hadislerin intikalinde önemli rol oynamış kilit bir şahsiyettir. Yemen’de 152/770 de vefat etmiştir.
27. İmam Mâlik’in ünlü hadis kitabının adı nedir?
Cevap: Muvatta’ı.
28. Abdürrezzâk b. Hemmâm’ın ünlü hadis kitabı hangisidir?
Cevap: Musannef’i.
29. İbnu Ebû Şeybe’nin ünlü hadis kitabı hangisidir?
Cevap: Musannef’i.
30. Ahmed b. Hanbel’in ünlü hadis kitabı hangisidir?
Cevap: Müsned’i.
31. Dârimî’nin ünlü hadis kitabı hangisidir?
Cevap: Sünen’i.
32. el-Kütübü’s-Sitte hangi eserlerden , ne zaman ve nasıl oluşmuştur?
Cevap: Hicrî dördüncü asrın başlarında yaşamış olan İbnü’s-Seken’den (ö.353/964) hadis kitapları tavsiye etmesi istenilince Buhârî ve Müslim’in Câmi‘leri ile Ebû Dâvûd ve Nesaî’nin Sünen’lerini güvenilir bulduğunu belirtmiştir. Daha sonra bunlara Tirmizî’nin Câmi‘i de eklenerek el-Usûlü’lHamse: Beş Ana Kaynak ismi verilmiştir. Özellikle Mâlikî Mezhebini benimseyen Endülüslü ve Kuzey Afrikalı âlimler başta olmak üzere bazı âlimler bu beş esere altıncı eser olarak, Mâlikî Mezhebinin imamı İmam Mâlik’in Muvatta’ını ekleyerek bunlara el-Kütübü’s-Sitte ismi vermişlerdir. Mecdüddin İbnu’l-Esîr (ö.606/1209-10) Câmi‘u’l-usûl li-ehâdîsi’rResûl isimli eserinde Malik’in Muvatta’ının dâhil olduğu altı kitabı bir araya getirmiştir.
33. Buhârî’nin özelliği nedir?
Cevap: Sahih hadisleri konularına göre bir araya getiren ilk muhaddis olmasıdır.
34. Buhârî ‘nin ünvanı nedir?
Cevap: Emiru’l-mü’minîn fi’l-hadîs, yani hadiste bütün Müslümanların başkanı.
35. Müslim’in Sahîh’inin en önemli özelliği nedir?
Cevap: Bir hadisin bütün farklı kanallarını bir arada vermesidir.
36. Ebû Dâvud’un ‘’ iyi bir Müslüman olmak isteyen kişiye şu dört hadis yeter ‘’ dediği hadisler hangileridir?
Cevap: • Ameller niyetlere göredir. • Kişinin kendini ilgilendirmeyen yararsız şeylerden uzak durması iyi Müslüman olduğunu gösterir. • Kişi kendi için sevdiğini kardeşi için de sevmedikçe iyi Müslüman olamaz. • Helâl, haram bellidir. Bunların arasında iki taraftan hangisine girdiği şüpheli olan şeyler vardır. Bunlardan uzak durun.
37. İbnu Mâce ve Sünen’i kaç hadis ihtiva eder?
Cevap: Sünen’i 4341 hadis ihtiva eder.
38. Nesaî ve Sünen’i kaç hadisten oluşur?
Cevap: Nesâî’nin Kütüb-i sitte içinde yer alan Sünen’i, kendisinin daha önce yazdığı 11.770 hadis içeren esSünenü’l-kübrâ isimli eserinden seçtiği 5758 sahih hadisten oluşmaktadır.
|