1. Eleştirel etik olarak da adlandırılan ve genelde “Etik açıdan doğru nedir?”, “Etiğin doğasında doğru veya yanlış olmak var mıdır?” soruları ile ilgilenen etik yaklaşımı hangisidir? A) Meta etik B) Normatif etik C) Uygulamalı etik D) Teolojik etik E) Deontolojik Etik
Çözüm: Meta etik, genelde eleştirel etik olarak da adlandırılmaktadır. Bu yaklaşım, etik söylemlerde kullanılan dilin ve ifadelerin analiz edilmesine ve anlamlandırılmasına odaklanır ve bunları inceler. Meta etik, etiğin doğasını ve etiğe neden ihtiyaç duyduğumuzu araştırır. Bu bağlamda etik hükümlerin doğası araştırılır. Meta etik alanında tipik sorular şöyledir: “Etik açıdan doğru nedir?”, “Etiğin doğasında doğru veya yanlış olmak mı vardır? Doğru cevap A'dır.
2. Aşağıdakilerden hangisi bilişim etiğinin temelini oluşturan ilkelerden biri değildir? A) Bilgisayar başka insanlara zarar vermek için kullanılamaz. B) Başka insanların bilgisayar çalışmaları karıştırılamaz. C) Bilgisayar hırsızlık yapmak için kullanılamaz. D) Kişi yazdığı programın sosyal hayata etkisinden sorumlu değildir. E) Bedeli ödenmeyen yazılım kopyalanamaz ve kullanılamaz.
Çözüm: Bilgisayar Etik Enstitüsü (Computer Ethics Institute) tarafından geliştirilen ve bilgisayar kullanım konusunda etik ilkelerinin temelini oluşturan 10 ilke aşağıda verilmiştir. 1. Bilgisayar başka insanlara zarar vermek için kullanılamaz. 2. Başka insanların bilgisayar çalışmaları karıştırılamaz. 3. Bilgisayar ortamında başka insanların dosyaları karıştırılamaz. 4. Bilgisayar hırsızlık yapmak için kullanılamaz. 5. Bilgisayar yalan bilgiyi yaymak için kullanılamaz. 6. Bedeli ödenmeyen yazılım kopyalanamaz ve kullanılamaz. 7. Başka insanların bilgisayar kaynakları izin almadan kullanılamaz. 8. Başka insanların entelektüel bilgileri başkasına mal edilemez. 9. Kişi yazdığı programın sosyal hayata etkilerini dikkate almalıdır. 10. Kişi, bilgisayarı, diğer insanları dikkate alarak ve saygı göstererek kullanmalıdır. Doğru cevap D'dir.
3. Aşağıdakilerden hangisi bilişim vasıtası olarak işlenebilecek suçlar arasında değildir? A) Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar B) Kişisel verileri hukuka aykırı olarak verme ve ele geçirme C) Hürriyete karşı olan suçlar D) Şerefe karşı olan suçlar E) Cinsel saldırı
Çözüm: Teknolojinin yardımıyla genellikle sanal bir ortamda kişi veya kurumlara maddi veya manevi zarar verilmesine bilişim suçu denir. Bilişim alanındaki suçlarla ilgili olarak Avrupa birliği uyum yasaları çerçevesinde hazırlanan 5237 sayılı yeni Türk Ceza Kanunu, 1 Haziran 2005 tarihi itibari ile yürürlüğe girmişti. Yeni TCK ile birlikte; bilişim suçları, onuncu bölüm altında “Bilişim Alanında Suçlar” baslığı altına düzenlenmiştir. Yeni Türk Ceza Kanunundaki bu düzenlemelerin yanında, bilişim sistemleri ile islenebilecek ancak tek baslarına tamamen bilişim suçu olarak adlandırılamayacak suç tipleriyle ilgilide düzenlemeler yapılmıştır. Eski TCK da bilişim suçları madde 525/a/b/c/d altında çok kısa ve yetersiz olarak bahsedilirken, 5237 sayılı yeni TCK da 243–244– 245–246’ncı maddeler ile birçok farklı başlık altındaki maddelerde bilişim suçlarına da yönelik düzenlemelerde bunulmuştur. Örneğin; yeni TCK’nın ikinci kısmı olan kişilere karşı suçların, dokuzuncu bölümünde, “Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar” başlığı altında; madde 135 ile “kişisel verilerin kaydedilmesi” suçu, madde 136 ile “kişisel verileri hukuka aykırı olarak verme ve ele geçirme” suçu, madde 138 ile “verileri yok etme” suçu konularında düzenlemeler ve eklemeler yapılmıştır. Yine TCK’nın ikinci kısmındaki yedinci bölümü olan “hürriyete karsı olan suçlar” altında madde 124 teki “Haberleşmenin engellenmesi” suçu, aynı kısmın sekizinci bölümü olan “şerefe karsı suçlar” başlığı altında madde 125 deki “hakaret” suçu, aynı kısmın, dokuzuncu bölümünde, “Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar” başlığı altında madde 132 deki “Haberleşmenin gizliliğinin ihlali” ile madde 133 deki “kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi – kaydedilmesi” suçu ve topluma karşı işlenen suçlar kısmının yedinci bölümünde ise “Genel ahlaka karşı işlenen suçlar” adı altına madde 226 da ki “müstehcenlik suçu” da direkt olarak bilişim suçu olarak adlandırılmamış olsalar da bilişim vasıtası olarak işlenebilecek suçlardandır. Doğru cevap E'dir.
4. Aşağıdakilerden hangisi internet etiğinin altyapı ve zamanı verimli kullanma başlığı altına girmektedir? A) Başkalarına karşı saygılı olunuz, bunun kendinize olan saygınız ve size başkalarının göstereceği saygının ön koşulu olduğunu unutmayınız. B) Tartışmaların özelleşmesine ve kişiselleşmesine yol açmayınız. C) Açık kimliğinizi geçerli bir gerekçeniz olmadıkça gizlemeyiniz, her iletinizde kimliğinizin net olarak belli olduğundan emin olunuz. D) Hiç kimsenin zamanını küçük bir bölümünü bile boş yere almamaya özen gösteriniz. E) Ne demek istiyorsanız ona karşılık olan, yanlış anlaşılmalara yol açmayacak düz ve yalın deyişlerle düşüncelerinizi aktarmaya çalışınız.
Çözüm: Altyapı ve Zamanı Verimli Kullanma • İletişim kurarken anlamsız sayılacak gereksiz iletiler göndermeyiniz.
• Hiç kimsenin zamanının küçük bir bölümünü bile boş yere almamaya özen gösteriniz.
• Ulaşmadığı kaygısı ile olsa bile aynı iletileri ardı ardına göndermeyiniz.
• Bilgilendirmek ve gelişmelerden haberdar etmek için sürekli bir elektronik bülten göndermek istediğinizde, gönderdiğiniz kişinin bu dağıtım ya da duyuru listesinde kalıp kalmama isteğini ilk duyurunuzda belirtebilmesini sağlayınız, kalma isteğini belirtmeyenleri bir daha rahatsız etmeyiniz.
• Bir web sitesinde yer alan uzunca bir metin ya da belgeyi e-posta ekinde göndermeyiniz, bu metin ya da belgenin adresini ve konusunu belirtip, buraya erişilip bakılabilmesi için sanal adresini vermekle yetininiz, eposta ekinde dolaştırmak istediğiniz bir metni de olanaklı ise önce bir web sitesine yerleştiriniz.
• İleti trafiğini yoğunlaştıran gönderimlerde bulunanları uyarınız, ısrarcı olanlara karşı alınması gereken yasal önlemlerin oluşmasına katkı veriniz ve yaptırımların uygulanmasına destek olunuz, teknik yollarla alınabilecek önlemler konusunda da yardımcı olunuz. Doğru cevap D'dir.
5. Aşağıdakilerden hangisi internet etiğinin alt başlıklarından biri değildir? A) Başkalarına karşı saygı B) Altyapı ve zamanı verimli kullanma C) Biçimsel özen D) İçerik ile ilgili özen E) Politik kaygılar
Çözüm: Internet ortamında görgü kuralları için deontoloji kuramlarında da belirtildiği gibi “Sana nasıl davranmasını istiyorsan sen de öyle davran” önemli bir kuraldır. Internet kullanırken insanların kendi hakları ve diğerlerinin hakları adına uyulması gereken etik kurallar Türkiye Bilişim Vakfı (TBV) tarafından yayınlanmıştır. Başkalarına karsı saygı, altyapı ve zamanı verimli kullanma, biçimsel ve içerik ile ilgili özen ve öteki konular baslıkları altında aşağıdaki kurallar sıralanmıştır. Doğru cevap E'dir.
6. Aşağıdakilerden hangisi internet etiğinde öteki konular başlığı altına girmez? A) İyelik haklarını zedelememeye özen gösteriniz. B) Başkalarının kişilik haklarına ve özel yaşamına saygılı olarak kişilerle ilgili karalayıcı yorumlarda bulunmayınız C) Uygunsuz davranışlar sergilemekte ısrarlı olanları ölçülü bir tepki içinde elbirliği ile uyarmaya çalışınız D) Kendinizin ya da temsilcisi olduğunuz ürün ve hizmetlerin reklamını yapmayınız E) Gereksiz yere büyük harfler ile yazışmaktan, sık sık özel simgeler kullanmaktan kaçınınız
Çözüm: Öteki Konular • İyelik haklarını zedelememeye özen gösteriniz, başkasının veri kaynaklarını, düşüncelerini ve yazılımlarını kendinizinmiş gibi sahiplenmeye kalkışmayınız.
• Başkalarının kişilik haklarına ve özel yaşamına saygılı olarak kişilerle ilgili karalayıcı yorumlarda bulunmayınız.
• İnternet ortamının sağladığı olanakların yasa dışı biçimde insanlara zarar verme, başkalarının islerini engelleme, gizli ve kişisel bilgilerini ele geçirip yararlanma, her türlü sahtekârlık, yolsuzluk, dolandırıcılık ya da hırsızlık gibi kötü amaçlı kullanımına yol açmayınız ve göz yummayınız.
• Uygunsuz davranışlar sergilemekte ısrarlı olanları ölçülü bir tepki içinde elbirliği ile uyarmaya çalısınız.
• Size gelen bir iletiyi başkalarına aktarırken ileti üzerindeki e-posta adres bilgilerinin gerekmiyorsa aktardığınız kişinin eline geçmemesine özen gösteriniz.
• Kendinizin ya da temsilcisi olduğunuz ürün ve hizmetlerin reklamını yapmayınız.
• Güvenlik zedeleyici ve bozucu girişimlere karşı alınması gereken önlemlere uymaya özen gösteriniz, bu konuda bir kuşku duyduğunuzda doğrudan Internet servis sağlayıcınıza ya da kurum sorumlunuza durumu bildirerek önlem alınmasına yardımcı olunuz.
• İnternet üzerinde denetim ve düzenleme yetkisi olanların konumlarını kötüye kullanmalarına karşı duyarlı olunuz ancak gerektiğinde de işlerini kolaylaştırıcı her türlü desteği veriniz. Doğru cevap E'dir.
7. Aşağıdakilerden hangisi e-posta kullanırken dikkat edilmesi gerekenlerden biri değildir? A) Her zaman yazılı iletişim kurduğunuzu unutmadan, tüm noktalama işaretlerini ve imla kurallarını kullanın B) Gelen e-postaları mümkün olduğunca en kısa sürede cevaplandırın, cevaplayamıyorsanız otomatik mesaj gönderin ya da cevaplayamama nedeninizi söyleyin. C) Gereksiz dosyaları eklemeyin. İlla ki bir dosya gönderecekseniz önceden izin alın. D) Uzun cümlelerden, acil ifadesinden, BCC yapmadan toplu mesaj gönderimi yapmaktan her zaman kaçının. E) E-posta gönderdiğiniz kişinin fikirlerine karşı çıkmaktan sakının.
Çözüm: E-Posta kullanırken bilmeniz gerekenler; • Sadece yazacağınız konuya odaklanın.
• Her zaman yazılı iletişim kurduğunuzu unutmadan, tüm noktalama işaretlerini ve imla kurallarını kullanın.
• Size sorulan soruları mutlaka cevaplandırın.
• Gelen e-postaları mümkün olduğunca en kısa zamanda cevaplandırın, cevaplayamıyorsanız otomatik mesaj gönderin ya da yazamama nedeninizi söyleyin.
• Gereksiz dosyaları eklemeyin. İlla ki bir dosya gönderecekseniz önceden izin alın (karşı tarafın kapasitesini kullandığınızı unutmayın).
• Uzun cümlelerden, acil ifadesinden, BCC yapmadan toplu mesaj gönderimi yapmaktan her zaman kaçının. Doğru cevap E'dir.
8. Aşağıdakilerden hangisi Facebook kullanırken dikkat edilmesi gerekenlerden biri değildir? A) Sizi siz gibi gösteren bir profil resminiz mutlaka olsun. B) Profil bilgilerinizde kendinizi çok abartmayın ve yanlış bilgi vermeyin. C) Çoklu mesaj gönderimlerine cevap verirken sadece mesaj gönderen kişiye cevap verin. D) Bir kimsenin haberi olmadan kişinin resmini etiketlemeyin E) Kişilere katılmayacakları etkinlikler için davetiye göndermeyin.
Çözüm: Facebook kullanırken bilmeniz gerekenler; • Sizi siz gibi gösteren bir profil resmi mutlaka olsun. Olduğunuzdan farklı gözükerek insanları hayal kırıklığına uğratmayın.
• Profil bilgilerinizde kendinizi çok abartmayın ve yanlış bilgiler yazmayın. Özel ya-samınızı mümkün olduğunca gizleyin (evli olduğunuzu yazın ve çocukların isimlerini vermeyin, doğum gününüzü verin ama yılını yazmayın).
• Çoklu mesaj gönderimlerine cevap verirken sadece mesajı gönderen kişiye cevap verin. Çoklu cevap verdiğinizde “spam” (yığın mesaj) yapmış durumuna düşersiniz.
• Duvar yazılarınızla haberleşerek program yapmayın, tüm arkadaşlarınızı davet et-mis oluyorsunuz.
• Çok az arkadaşınızın anlayabileceği şakalar yapmayın, duvar yazınıza mesajlar atmayın.
• Facebook’un kendi gerçek yaşamımızın bir uzantısı olduğunu unutmayın ve her zaman kibar ve saygılı bir tonda yazısın.
• Bir kimsenin haberi olmadan kişinin resmini etiketlemeyin.
• Profil sayfasına gereksiz link (bağlantı) atmayın.
• Sohbet ederken mutlaka zamanı olup olmadığını sorun ve kimseyi gerekmedikçe sohbet için rahatsız etmeyin.
• Gerçek yaşamda iyi tanımadığınız birisini sadece ortak arkadaşlarınız olduğu için “arkadaş” olarak eklemeyin, eklerseniz de saygılı bir şekilde nedenini yazın.
• Karşı cinsten tanımadığınız insanları rahatsız etmekten kaçının. Doğru cevap E'dir.
9. Aşağıdakilerden hangisi Twitter kullanırken dikkat edilmesi gerekenlerden biri değildir? A) Çok kişiyi izliyorsanız ve çok az izleyiciniz varsa siz bir spamcısınız, kimse sizi istemeyecektir. B) Çok sık twit yazarsanız insanlar sizden bıkar C) Küçük ve özel diyaloglarınızı gizli tutun D) Twitter’da kaba olan, gerçek yaşamda da kabadır E) Çelişkili twitler göndermekten sakının.
Çözüm: Twitter kullanırken bilmeniz gerekenler; • Çok kişiyi izliyorsanız ve çok az izleyiciniz varsa siz bir spamcısınız (yığın mesajcı), kimse sizi istemeyecektir.
• Çok sık twit yazarsanız insanlar sizden bıkar.
• Küçük ve özel diyalogları gizli tutun, başkaları okumasın.
• Herkes özel günlerinizi ve kutlamalarınıza davetli olmadığı için bunları gizli tutun.
• Size doğrudan gelen mesajları cevaplamak zorunda değilsiniz, ancak bunun da bir bedeli olabilir, siz yine cevaplandırmaya çalışın.
• Bir soru sorduysanız mutlaka cevaplandırın.
• Twitter’da kaba olan, gerçek yaşamda da kabadır. Doğru cevap E'dir.
10. Kaynak göstermeden yapılan intihaller arasından, pek çok kaynaktan alarak kendine ait gibi göstermek hangi tür intihaldir? A) Hayalet yazar B) Mevcut yazı C) Yetersiz gizleme D) Kendinden aşırma E) Emek tembelliği
Çözüm: Aşağıda kaynak göstermeden veya göstererek yapılan intihal türleri sıralanmıştır (Uçak ve Birinci, 2008; pla-giarism.org, 2015). Kaynak göstermeden yapılan intihaller şunlardır:
• Hayalet Yazar: Bir başka kaynaktan kelimesi kelimesine tüm bilgiyi almak.
• Mevcut Yazı: Pek çok kaynaktan alarak kendine ait gibi göstermek.
• Yetersiz Gizleme: Paragraf içindeki anahtar kelimeleri değiştirerek gizlemek.
• Kendinden Aşırma: Kendisine ait önceki bir çalışmadan aynen almak.
• Fotokopi: Belli bir kaynaktan hiçbir değişiklik yapmadan bir bölümü almak.
• Emek Tembelliği: Orijinal çalışma için çaba sarf etmek yerine çalışmanın büyük bir kısmını başka kaynaklardan alıntılarla doldurmak. Doğru cevap B'dir.
|