Konu: Sesin Hızı Nedir?

[Ders Hocası]

Durgun bir suya atılan taşın su yüzeyinde meydana getirdiği dalgaları gözlemlediniz mi? Attığınız taşın suya değdiği noktada daha belirgin olan daire şeklindeki dalgalar, bu noktadan uzaklaştıkça belirsizleşerek kaybolur. Sizce ses dalgaları da su dalgaları gibi mi yayılır? Uzaklardaki çoğu sesi duyamazsınız. Ses yayıldığı hâlde uzaklarda meydana gelen sesleri neden duyamıyorsunuz? Sessiz dediğiniz ortamlarda bile fark edemediğiniz sesler vardır. Vücudunuzda bile birçok ses meydana gelmektedir. Bu seslerden bazılarını duymak ister misiniz? Kulak kepçenizin üzerini bir bardakla kapatıp vücudunuzdaki bazı sesleri dinleyiniz. Kulağınıza steteskop takıp kalbinizin, damarlarınızdaki kanın, akciğerlerinizin, bağırsaklarınızın çıkardığı sesleri duyabilirsiniz. [img width=282 height=300]http://www.uyanangenclik.com//gallery/530_13_03_15_11_02_12.jpeg[/img] Sesin yayılma hızı aynı zamanda yayıldığı ortamın sıcaklığına da bağlıdır. Sıcaklık arttıkça sesin yayılma hızı da artar. Örneğin sesin soğuk demirdeki yayılma hızı 5000 m/s iken sıcak demirdeki yayılma hızı 5300 m/s’dir. [img width=300 height=261]http://www.uyanangenclik.com//gallery/530_13_03_15_5_39_37.jpeg[/img] Yukarıda edindiğiniz bilgilerden de anlaşılacağı gibi sesin yayılması için maddesel bir ortama ihtiyaç vardır. Burada gaz, sıvı ve katı ortamlara ait örnekler verilmiştir. Bu örnekler içinde sesin en az hızla yayıldığı ortam gazdır. Gazlardaki madde molekülleri arasında fazla boşluk olduğunu düşünürseniz bunu daha iyi anlayabilirsiniz. Buradan “Eğer ortamda madde yoksa ses iletimi de olmayacaktır.” sonucunu çıkarabiliriz. Gerçekten de boşlukta ses yayılmaz. Çünkü sesin yayılabilmesi için maddesel ortamlara ihtiyaç vardır. Işık maddesel ortama ihtiyaç duymadan yayılır. Güneş’ten gelen ışıklar uzay boşluğunu geçerek Dünya’ya ulaşır. Oysa Güneş’te meydana gelen patlamaların sesini duyamayız. Çünkü Güneş’teki patlama seslerini Dünya atmosferine iletecek maddesel bir ortam yoktur. Maddesel ortamlar sesin iletilebilmesi için vazgeçilmez bir araç iken ışığın yayılması için bir engeldir. Boşlukta ses iletilmez; ışık ise en büyük hızla iletilir. [img width=226 height=300]http://www.uyanangenclik.com//gallery/530_20_01_16_10_10_45.jpeg[/img] Şimşek ve yıldırım olaylarının nasıl oluştuğunu hatırlayınız. Fırtınalı bir havada meydana gelen yıldırım ve gök gürültüsü olayları ses ile ışığın süratini karşılaştırmak için güzel bir örnektir. Yağmurlu bir günde yıldırım düştüğüne şahit olmuşsunuzdur. Yıldırım düştüğü anda gök gürlemesi de meydana gelir. Yıldırım olayında elektrik enerjisi ışık hızıyla yayılırken gök gürültüsü ses hızıyla yayılır. Fakat siz yıldırım ışığını gördükten saniyeler sonra gök gürültüsünü duyarsınız. Peki, yıldırım ve gök gürlemesi aynı anda olmasına rağmen neden gök gürlemesinin sesini daha sonra duyarsınız? Bu sorunun cevabı “Ses ve ışığın yayılması için farklı ortamlar gerekir.” şeklinde olabilir mi? Işık hızının sesin süratinden daha fazla olduğunu biliyorsunuz. [img width=300 height=241]http://www.uyanangenclik.com//gallery/530_13_03_15_5_36_17.jpeg[/img] [b]Ses[/b]in havadaki hızı yaklaşık olarak [b]340 m/s’[/b]dir. [b]Işığın hızı [/b]ise [b]300 000 000 m/s[/b]’dir, yani ışığın hızı sesin hızından neredeyse 900 000 kat daha fazladır. Eğer yıldırım düşmesi ve gök gürlemesi arasında geçen zamanı ölçebilirseniz yıldırımın ne kadar uzağa düştüğünü söyleyebilirsiniz. Yani 340 metre uzakta meydana gelen yıldırım düşmesinden bir saniye sonra gök gürlemesini duyarsınız.