Konu: Mercekler de Işığı Kırar

[Ders Hocası]

Yağmur damlasının altındaki yapraklara bakarsanız yapraklardaki damarları daha büyük görürsünüz. Bir gazete yazısının üzerine bir damla su damlatırsanız yazıyı olduğundan daha büyük okursunuz. Bir su dolu bardağın arkasına konulan cisimler olduğundan daha büyük görünür. Bütün bunların nedeni sizce ne olabilir? Cisimleri olduğundan daha büyük gösteren büyüteçler birer mercektir. [img width=300 height=261]http://www.uyanangenclik.com//gallery/530_25_04_16_1_15_29.png[/img] Mercekler ışığı kırarak görüntü oluşturan, en az bir yüzeyi küresel, saydam cisimlerdir. Bir mercek üzerine herhangi bir doğrultuda gönderilen ışık ilki merceğe girişte, ikincisi ise mercekten çıkışta olmak üzere iki kez kırılır. Mercekleri elinizle incelerseniz bazılarının ortalarının kalın, kenarlarının ince; bazılarının ortalarının çukur, kenarlarınınsa kalın olduğunu fark edersiniz. Kenarları ortalarına göre biraz daha kalın olanlara [b]ince kenarlı (yakınsak)[/b] mercekler, kenarları ortalarına göre daha kalın olan merceklere ise [b]kalın kenarlı (ıraksak)[/b] mercekler denir. [img width=168 height=300]http://www.uyanangenclik.com//gallery/1_11_01_17_8_05_07.png[/img] Yandaki şekilde ince ve kalın kenarlı merceklerle bu merceklerin fen alanındaki sembolleri (çizimleri) gösterilmiştir. Görüldüğü gibi ince kenarlı mercekler iki ucu oklu bir çubukla temsil edilirken kalın kenarlı mercekler iki ucunda ters ok uçları bulunan çubukla temsil edilmektedir. [img width=249 height=300]http://www.uyanangenclik.com//gallery/530_25_04_16_1_50_59.png[/img] Merceklere gelen ve mercekler tarafından kırılan ışınların yolu asal eksen olarak adlandırılan bir doğruya göre tanımlanır. Bu doğru merceklerin tam ortasında bulunan ve optik merkez olarak adlandırılan noktadan geçer. Merceklerdeki optik noktadan geçen ışınlar kırılmaya uğramazlar. [img width=300 height=211]http://www.uyanangenclik.com//gallery/530_25_04_16_1_53_03.png[/img] Kalın kenarlı merceklerde asal eksene paralel olarak gönderilen ışık ışınları bir noktadan çıkıyormuş gibi kırılır. Kırılan bu ışınların uzantıları ışığın geldiği taraftaki bir noktada kesişir. Işık ışınlarının kesiştiği bu noktaya kalın kenarlı merceğin odak noktası denir. İnce kenarlı merceklerde olduğu gibi kalın kenarlı merceklerde de iki odak noktası vardır. Kalın kenarlı bir mercekten bakarsanız etrafınızdaki cisimlerin çoğunu görürsünüz. Ancak bu görüntü cisimlerden daha küçüktür. [img width=293 height=300]http://www.uyanangenclik.com//gallery/530_25_04_16_1_54_37.png[/img] İnce kenarlı merceklerde merceğin sağından veya solundan asal eksene paralel gelen ışık ışınları, mercekten geçerken şekilde görüldüğü gibi, iki kez kırıldıktan sonra bir noktada toplanır. [img width=300 height=223]http://www.uyanangenclik.com//gallery/530_25_04_16_1_56_40.png[/img] Işınlar yayılmasına bu noktadan sonra da devam eder. İnce kenarlı merceklerde ışınların toplandığı bu noktaya ince kenarlı merceğin odak noktası denir. İnce kenarlı merceklerde merceğin sağından gönderilen ışık ışınları merceğin solundaki bir noktada, solundan gönderilen ışık ışınları ise merceğin sağındaki bir noktada toplanır. Bu nedenle ince kenarlı merceklerde iki odak noktası vardır. Bu odak noktaları F1 ve F2 olarak belirtilir. İnce kenarlı mercekler, cisimlerin görüntüsünü belirli bir mesafede büyük ve düz olarak gösterir. [img width=217 height=300]http://www.uyanangenclik.com//gallery/530_25_04_16_1_58_44.png[/img] Yaptığınız etkinlikte ince kenarlı bir merceğin odak uzaklığını ölçmüş oldunuz. İnce kenarlı merceklerde odak noktasının merceğe olan uzaklığına odak uzaklığı denir. Odak uzaklığı merceğin kesilmiş olduğu dairenin çapı ve kalınlığı ile ilişkilidir.