Konu: İslâm Dininin Ahlâkla İlgili Hükümleri

[Ders Hocası]

İslâm dininin ahlâk ilkeleri Kur’ân’a dayanır. Kur’ân insanın hem bu dünyada insanlarla olan ilişkisinin hem de âhiretle ilgili davranışlarının Allah’ın rızasına uygun olmasını ister. Nitekim müminlere, beden ve kalbin temiz tutulması, kirletilmemesi hususunda tavsiyeler yapılır (el-Bakara 2/222) Müminler kendilerine emredilen iman ve amel ilkeleri doğrultusunda yaşayacaklar ve böylece erdemin hâkim olduğu bir toplum meydana getireceklerdir. Kendi arzu ve heveslerinin peşinden koşmayacaklar ve kötü örnek olmayacaklardır. Kendilerine bu konuda Hz. Peygamber’in sünnetini ve yaşayışını örnek alacaklar ve onun önderliğinde dünyevî istek ve hazcılıktan mümkün olduğunca uzak duracaklardır. Kendilerinden istenen temel görev, Allah’ın bütün hükümlerine saygı ve sorumluluk şuuruyla yaşamaktır. O’nun emir ve yasaklarını çiğnemekten sakınma ve bu duyguyla takvâya uygun olarak hayatı düzenlemeye özen göstermektir. İslâm’ın ahlâk ilkeleri Hz. Peygamber tarafından yaşanıp uygulamaya geçirildiğinden kuru bir teoriden ibaret değildir. Hz. Peygamber de bu ilkeleri vahiyden almıştır. O yüzden Hz. Âişe’ye onun ahlâkından sorulduğunda, “onun ahlâkı Kur’ân’dır” demiştir. Bizzat kendisi de ahlâk güzelliğini tamamlamak için gönderildiğini belirtmiştir (Muvatta, “Hüsnü’l-hulk”, 8) İslâm’ın ahlâk ilkeleri bu açıdan bakıldığında iki kaynağa dayanmaktadır: Kur’ân ve sahih hadisler. Onlara uymayan toplumdaki örf ve adetler Müslümanlar için ahlâkî değer taşımaz. İnsan değerli bir varlık olduğu için erdemsiz davranışlarla ömür tüketmemelidir. Onun hayatının her anı değerlidir ve bu değere uygun davranışları göstermek için ömrünü yaşamalıdır. Müminlerin her ahlâkî davranışı ilâhî bir niteliğin ortaya çıkmasına vesile olmalıdır. İnsan kötü davranışlarını değiştirmeli ve bu niyetinde samimi olmalı, uğraş göstermelidir. Onun bu duygu içinde hayat sürmesi diğer insanların huzuru açısından da önemlidir. Ahlâkın inanç esaslarıyla olan ilgisi söz konusu olduğunda, ahlâk ilkeleri bulunmayan bir dinin hak din olamayacağında şüphe yoktur. İslâm’ın ahlâk hükümleri bir yönüyle inanç esasıdır. Çünkü kaynak itibariyle Kurân’a dayanır. Kur’ân’da var olan her ahlâk ilkesi de inanç değeri taşır. Mesela bir kimse başkasıyla alay edip onu küçümserse bu bir ahlâksızlıktır. Onun açısından muhtemelen âhirette bununla ilgili kötü bir sonuç doğacaktır. Ama bir kimse “başkalarıyla alay etmek ve onları küçümsemek günah değildir” derse bu bir ahlâksızlık değil, Allah’ın toplum düzeni için koyduğu esası inkârdır. Böyle inandığı sürece zaten toplum adına bir değer yüklenmemiş olacaktır. İslâm ise sorumlu ve bu duyguyu kendisi için olduğu kadar içinde yaşadığı toplum adına da taşıyan bireyler amaçlamaktadır. İslâm dininde Allah yaratıklarına karşı merhametli olmak, onları incitmemek esastır. Her şeyi O yarattığına göre, O’nun yarattığı her şeye O’nun adına saygı göstermek, bir esastır. Ahlâklı mümin insana saygı göstermek durumunda olduğu gibi diğer bütün varlıklara ve çevreye karşı da aynı saygıyı korumalıdıır. Bu sebeple ahlâk, hem insandan insana olan ilişkileri hem de insandan diğer varlıklara olan ilişkileri belirler. Sonuç olarak İslâm dinini bu üç önemli ilke oluşturur. İnanç bunların en önemlisidir. Amel ve ahlâk hükümleri de bu inanç esaslarına dayanır. Bir bakıma hiçbiri diğeri için terk edilmediği gibi dayandıkları ilke itibariyle bunların hiçbirinin diğerine üstünlüğü olmaz. İslâm dininin ana iskeleti olan inanç, aslında amel ve ahlâkı içinde barındırmaktadır. Bunlardan birinin eksikliği müminin değerini düşürür. İnsanlığa örnek ve onların da doğru yolu bulmalarına vesile olmak görevini zedeler.