Konu: İslâm Dininin İnançla İlgili Hükümleri

[Ders Hocası]

İslâm inancı her insandan Allah’a mânevî gönül bağıyla bağlanmayı ve bunda samimiyet ve içtenlik göstermeyi ister. İnançlar dışarıdan değerlendirilmesi pek mümkün olmayan ve insanın yaratıcısıyla olan bağını ihtiva eden ilkelerden ibarettir. İnanç konuları temel olarak peygamberlere indirilen vahiyle belirlenir. Vahyin içeriği de Allah’ın var ve bir olduğuna, meleklere, kitaplara, peygamberlere, âhiret gününe ve kaza ve kaderin iyi ve kötü yönleriyle Allah’tan olduğuna inanmaktan ibarettir. Bunlar üçe indirilmek suretiyle Allah, peygamber ve âhiret inancı olarak özetlendiği gibi bazen de bire indirgenmek suretiyle Allah’a iman olarak özetlenir. İslâm tevhit dinidir. Bütün konular bu temel esas etrafında örülür. Diğer yönden inançla ilgili hükümlere aslî, yapıp etmelerle yani ibadet ve muamelâtla ilgili olanlarına fer'î esaslar denir. Bu ayırım inanç esasının dinde ne kadar önemli olduğunu göstermek içindir. Dinin aslî inanç esasları aslî birinci derecede önemli, muamelatı ilgilendiren fer'i konulardaki esasları ise ikinci derecede önemli hususlardır. Çünkü insan nasıl inanıyorsa öyle yaşar. İnancını kaybeden veya inancı olmayan kişiler ise yaşadıkları gibi inanmak mecburiyetindedirler. İslâm dininin inanç esasları itikat olarak isimlendirilir. İtikat ise "Bir şeye gönül bağlamak, düğüm atmışçasına kesinlikle inanmak ve bütünüyle benimsemek” anlamlarına gelir. İman etmekle eş anlamlıdır. İtikat esasları ise "İslâm dininde kesinlikle inanılan ve inanılan hususlarda şüpheye yer vermeden doğru kabul edilen değerler" anlamına gelir. Yine bu kelimelerle ilgili diğer bir terim de "akîde", çoğulu "akâid"tir. Akîde "Gönülden bağ- lanılan şey" ve " kesinlikle inanılan değer" demektir. Terim olarak anlamı ise “Sahibi nezdinde hiçbir şüphe kabul etmeyen kesin hüküm, inanılması gerekli olan temel ilke, iman esasıdır.” Allah Teâlâ’nın kulları hakkında belirlediği hükümler İslâm dininde üç ana başlık altında incelenir. Bunlar; itikâdî, amelî ve ahlâkî hükümlerdir. Bu hükümlerin tamamı bir bütün olarak İslâm’ı meydana getirir. Bu hükümlerden sadece biri veya ikisi İslâm'ın tamamını karşılamaz. Yani meselâ amelî veya ahlâkî hükümler İslâm'ın sadece bir veçhesini temsil eder. Bu temsil İslâm’ın tamamı söz konusu olduğunda eksik demektir. Ancak inanç esaslarının bulunmaması veya eksik veyahut da yanlış olması halinde dini hükümlerin geri kalan kısmı bir anlam ifade etmemektir. Meselâ itikat esaslarını kabul etmeyen bir kişi, çok amel etmiş veya gayet ahlâklı bir davranış sergilemiş olsa bile onun İslâm’la bir ilgisi kurulamayacaktır. İbadetleri lüzumsuz gören kişi de aynı şekildedir. “Kim imanı kabul etmezse onun ameli boşa gitmiştir. O, âhirette de ziyana uğrayanlardandır” (el-Mâide, 5/5; Nisâ 4/124; Enbiyâ 21/94) ifadesiyle bu hususa dikkat çekilmiştir. Bu inanç konularının neler olduğu ve neleri kapsadığı bu ders kitabının tamamının konusudur. Bu sebeple bu ünitede bunların içeriklerinden de bahsetmeyeceğiz. Her ünite konu olarak seçtiği bir inanç esasını geniş şekilde ele alacaktır. Biz bu konulara işaret etmekle yetinip esas konumuz olan inanç esaslarının itikat olma yönünden incelenmesine geçeceğiz. İnanç esaslarının tespitini, bu esasların devamlılığını, onlara olması gereken bağlılığı ve onların özelliklerini ele alacağız. İslâm’ın her şeyden önce tevhid dini olması sebebiyle en önemli yönü, evrende Allah’tan başka hiçbir varlığı mabut olarak kabul etmemektir. Bu bağlamda İslâm’ın inanç esasları bazı ayırıcı özellikler taşır. Bu esaslar içine girmesi gerekenler sadece inancı ilgilendiren hususlar olmayıp dinin tamamını içine alacak temel hükümlerdir. İslâm’ın vahiy yapısından ve Hz. Peygamber’in hadislerinden elde edilmiş bütün hükümler belli şartları taşımak şartıyla inanç değeri taşırlar. İslâm’ın inanç esasları Hz. Peygamber’e indirilen vahyin tamamı olarak kabul edildiğinden Kur’ân’ın tamamı inanç esası olarak değerlendirilir. Onların temel yapısı ve uygulanması İslâm’ı oluşturduğu için bir hüküm itikat, amel veya ahlâk olarak değer kazanmadan önce inanç esaslarına dayanır ve bu yönüyle değer ifade eder.