Konu: Sadaka Kavramı

[Ders Hocası]

Zekâtla ilgili kavramlardan birisi, aslında zekâtın da altında bulunduğu şemsiye kavram olan sadakadır. Sözlük manası itibarıyla sadaka, Allah Teâlâ’ya kulluk konusunda “sıdk ve sadakat (doğruluk ve bağlılık), merhamet” manasına gelir. Fıkıh dilinde ise “Kişinin malından sırf Allah rızası için, muhtaç kimselere temlik (teslim) edilmek üzere ayırdığı miktar” demektir. Sadaka vermeye tasadduk denir. Aslında sadaka kavramı, hem zekât ve fitre, hem de nâfile sadakalar için kullanılan genel bir kavramdır. Nitekim Kur’ân-ı Kerim’de ve hadislerde kullanılan sadaka kelimesi, mecburi olan zekât için kullanıldığı gibi, mecburi olmayan infaklar için de kullanılır. Bu sebeple, sadaka kavramı, zekâttan daha kapsamlıdır. Bununla birlikte “sadaka” kelimesi, genellikle mecburi olmayan nâfile infak ibadeti için kullanılır. Bu anlamda sadaka, ne mecburidir ve ne de miktarı ve ödeme zamanı tayin edilmiştir. Fakirlere verilen sadakanın tam karşılığı, “İnfâk fi Sebîlillah”, yani “Allah yolunda mal harcamak”tır. Sadaka vermek, çok büyük bir sevaptır. Sadaka, Müslümanların hayırhasenat yollarında birleşip kaynaşmalarını sağlayan manevi güç kaynağı olmuştur. Peygamberimiz (s.a.v) mü’minlere sadaka vermeyi emredince sahabeden sadaka vermeye gücü yetmeyenler, Medine çarşısında su satıyorlar, bunun karşılığında kazandıkları hurmaların bir kısmını fakirlere ve miskinlere vererek sadaka sevabına ulaşıyorlardı. Demek ki sadaka; ayrıca Müslümanı çalışmaya ve kazanmaya yönelten bir enerji kaynağı olmuştur. Hz. Peygamber’in “Veren el, alan elden üstündür.” buyurması da bu doğrultuda Müslümanları “veren el” olmaya, helal yoldan çalışıp kazanmaya doğru harekete geçirmiştir. Bir Müslümanın sadaka verebilmesi için kendisinin ve ailesinin muhtaç durumda olmaması ve borçlu bulunmaması şarttır. Üzerinde kul borcu olan kişinin, ilk önce onu ödemesi gereklidir. Sadaka konusunda Hz. Peygamber’in (s.a.v) tavsiyesi şu sırayı izler: 1) Önce kişisel görevlerin yapılması, 2) Artanın aileye, çoluk-çocuğa harcanması, 3) Artanın akrabaya sadaka olarak verilmesi, 4) Son artanın konu komşuya ve muhtaçlara tasadduk edilmesi. Sadakanın miktarı, bir yandan verenin, öte yandan verilecek muhtaç kişinin durum ve şartlarına göre değişir.