Konu: Zekâtın Ödenme Zamanı

[Ders Hocası]

Zekât, farz olmasının hemen ardından değil, takip eden geniş vakit içinde ödenmesi gerekli bir farzdır. Evlâ ve efdal olan, zekâtı zamanında ödemektir. Bir yarar, zaruret ve ihtiyaca bağlı olarak ödemeyi geciktirmek mümkündür. Böyle bir zaruret, ihtiyaç ve yarar yoksa ödemenin geciktirilmesi doğru değildir. Mükellef bu durumda –mala başkasının hakkı karışmış olduğundangünahkârdır. Ülkemizdeki uygulama daha çok ödeme zamanının ramazan ayı olarak standartlaşması yolunda olmuştur. Bunun yanısıra, zekâtın her mükellefin kendi yılbaşına göre ödenmesi de mümkündür. Ayrıca, zekâtın ödenme yerlerinden önemli bir bölümü meydana getiren fakirlerin ve diğer zekât ödeneceklerin lehine veya mükellefe kolaylık olarak senenin çeşitli aylarına da dağıtılabilir. Ama hayır ve dayanışma duygularının yoğunlaştığı ramazan ayında zekât ödemek, her bakımdan daha uygudur. Nisap miktarında olan malın zekâtı, daha sene dolmadan, yani mükellefiyet haline gelmeden öne alınarak ödenebilir (Ebû Dâvûd, “Zekât”, 22, 37). Çünkü zekâtın farz olma sebebi nisaba ulaşmak, bu konuda artık gerçekleşmiştir. Ayrıca, peşin ödeme, fakirler lehine bir davranıştır. Fakat nisab miktarında olmayan bir mal için zekâtın önceden ödenmesi câiz değildir. Zira bu mala zekâtın farz olması için nisabı bulmanın ardından başlayacak olan havelân-ı havl süresi henüz gerçekleşmemiştir. Bu sebeple, henüz kendisine –nisaba ulaşmadığından- zekât farz olmayan mallar için önceden yapılan ödemeler, zekât yerine değil, nâfile sadaka yerine geçer. Öşür konusunda, ekinin bitmesi ve meyvaların ortaya çıkması şartıyla, peşin ödemeye izin verilir. Nisap miktarına ulaşan bir malı ödeme imkânından sonra üzerinden bir yıl geçer de zekâtı henüz ödenmeden çalınma, kaybolma ve yangın gibi sebeplerle yok olursa, Hanefîlere göre zekât borcu da düşer. Zira zekât zimmetle değil, malla ilgilidir. Çoğunluk fakihler ise borcun düşmeyeceğini ve mutlaka ödenmesi gerektiğini belirtmişlerdr. Farz olduktan ve ödeme imkânından sonra malın telefi halinde, mükellefin zekât borcu asla düşmez.