[b] MAYOZ BÖLÜNME[/b]
Hücrede kromozom sayısının yarıya inmesi amacıyla yapılan bölünmeye mayoz bölünme denir. Mayoz bölünmenin amacı gerçekte bir çoğalma değildir. Aksine eşeysel yani üreme hücrelerinin üretilmesi ve bunun sonucunda biyolojik çeşitliliği meydana getirmektir. Birbirini takibeden iki bölünme şeklinde olan mayozun birinci bölümünde kromozom sayısı yarıya iner, ikinci bölümünde ise tipik bir mitoz bölünme meydana gelir.
[b]Mayoz Bölünme Özellikleri:[/b]
1- Bir çeşit çekirdek bölünmesidir. Orjinal hücredeki kromozom sayısının yarısına, yani haploit
sayıda kromozoma sahip yavru hücrelerle sonuçlanan genellikle ardışık iki hücre bölünmesidir.
2- Üreme ana hücrelerinde eşey yani üreme hücrelerinin oluşması sırasında diploid ( 2n ) kromozom
sayısının yarıya indiği ve dört haploit ( n kromozomlu )hücrenin oluştuğu hücre bölünmesidir.
3- Kromozom sayısının yarıya inmesini sağlayan, bir hücreden dört yeni hücre oluşturan bölünme
şeklidir.
4- Diploid (Diploid: İki kromozom takımı (2n) kromozomlu eşey ana hücrelerinin, kromozom sayısını yarıya indirerek haploid (Haploid: Diploid(2n) kromozomlu hücrelerin yarısı kadar (n) kromozom takımı demektir.) kromozomlu gametleri oluşturması şeklindeki hücre bölünmesidir. Mayoz bölünme sırasında gerçekleşen parka değişimi ( krossing over ) olayı ile gametler, farklı genetik özellikler taşır. Farklı gametlerin birleşmesi (döllenme) ile oluşan zigot, dolayısıyla zigottan oluşan yeni birey de farklı bir kişiliktir.
[img width=496 height=400]http://www.uyanangenclik.com/gallery/530_11_09_14_4_24_08.jpeg[/img]
[b]Mitoz bölünme ile mayoz bölünme arasındaki farklar [/b]
[b]MİTOZ BÖLÜNME[/b]
Vücut hücrelerinde görülür.
Yeni hücreler gelişmeye sağlar.
Kromozom sayısı değişmez.
Kalıtsal özellikleri aynı olan hücreler oluşur
İki tane yeni hücre oluşur.
Parça değişimi görülmez.
Zigotun oluşumundan ölüme kadar devam eder.
Tek çekirdek bölünmesi görülür.
[b]MAYOZ BÖLÜNME[/b]
Üreme ana hücrelerinde görülür.
Üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar.
Kromozom sayısı yarıya düşer.
Kalıtsal özellikleri farklı olan hücreler oluşur.
Dört tane yeni hücre oluşur.
Parça değişimi görülür.
Ergenlik döneminde başlar, üreme dönemi boyunca devam eder.
İki tane çekirdek bölünmesi görülür.
[b]Mendel kimdir? Mendel'in kalıtıma kazandırdıkları nelerdir? [/b]
[b]MENDELİN kalıtıma kazandırdıkları[/b]
Kalıtsal özelliklerin oğul dölleriyle nasıl aktarıldığını ilk inceleyen bilimadamı Gregor Mendel bezelyeler üzerinde çalışmış ve bezelyelerde karakterlerin nasıl taşındığını araştırmıştır.
[b]
Mendel'in çalışmalarında bezelye bitkisini seçmesinin sebepleri şunlardır;[/b]
1-)Bezelye bitkisi kolay yetişir ve bir yılda birden fazla ürün verebilir.
2-)Bezelye bitkisi çift eşeylidir yani dişi ve erkek organ bir çiçekte bulunur.3-)Taç yaprakları kapalı olduğu için çiçek kendi kendine tozlaşma yapabilir.4-)Bezelye bitkisi birbirinden kolaylıkla ayrılabilen çok sayıda karakter taşır.Alel
[b]Gen[/b]
Bir karakter üzerine etki eden biri anneden diğeri babadan gelen gen çiftlerine alel gen denir.
[b]A A[/b]
Kahverengi göz Kahverengi göz
(Babadan) (Anneden)
Homozigot
Homozigot(arıdöl,safdöl)
Aynı karakterleri taşıyan alel genlere homozigot denir.
[b]a a[/b]
Mavi göz Mavi göz
(Anneden) (Babadan)
Homozigot
Heterozigot(melez döl)
Farklı karakterleri taşıyan alel genlere heterozigot denir.
[b]A a[/b]
Kahverengi göz Mavi göz
(Anneden) (Babadan)
Heterozigot
Fenotip
Dış görünüş özelliklerine fenotip denir.
[b]Genotip[/b]
Canlının sahip olduğu genlerin tümüdür bir başka ifadeyle fenotipin yazılış şekline genotip denir.
Fenotip:Kahverengi Göz
Genotip:AA, Aa
Dominant Baskın
Her durumda kendini fenotipte gösteren özelliklere denir büyük harf ile gösterilir.
Resesif (çekinik)
Ancak homozigot olması durumunda fenotipte kendini gösteren özelliklerdir küçük harfle gösterilir.
[b]İnsanlar İçin;[/b]
[b]Baskın Karakterler Çekinik Karakterler[/b]
Ayrık kulak memesi Yapışık kulak memesi
Siyah saç Sarı saç
Beş parmaklılık Altı parmaklılık
Kıvırcık saç Düz saç
Dil yuvarlama Dil yuvarlamama
Kahverengi göz Mavi - yeşil göz
[b]
Mendelin Çalışmaları:[/b]
Bu gün kullandığımız genetik biliminin temelleri, kısa sürede çok döl veren bir tür olan bezelyeler üzerinde yaptığı çalışmalarla Gregor Mendel tarafından atılmıştır.
[b]Mendelin Elde Ettiği Sonuçlar:[/b]
1. Canlılarda kalıtsal özellikler gen adı verilen elemanlar ile nesilden nesile taşınır.
2. Karakaterler birbirne benzeyen yada farklı, biri anneden diğeri babadan gelen bir çift alel gen ile oluşur. Bu alel genler farklı olursa biri baskın diğeri çekiniktir ve karakterin oluşumunda baskın olan etkilidir
3. Melez genlerin kendi aralarında çaprazlanmasında oluşacak bireyin genotipinin tam olarak bilinememesi ve yalnızca oranlarının tahmin edilebilmesi, genlerin rasgele birleşmesi yüzündendir.
[b]Genetik Çaprazlamalar:[/b]
Genetik çaprazlamada gametlerin genotiplaeri belirlenir ve birbirleri ile kartezyen çarpım yapılarak oluşacak bireylerin genotip ve fenotip oranları bulunur. Çaprazlama sonucunda oluşacak genotip ve fenotip sonuçları "%" (yüzde) oranlar şeklinde belirlene bilinir.
[b]Çaprazlama yapılırken takip edilmesi gereken yol aşağıdaki gibidir.[/b]
1. Her gen için kullanılacak simgeler belirlenir.
2. Genlerin bağımlı yada bağımsız olduğu belirlenir.
3. Genlerin homolog kromozomlar üzerindeki dizilimi gösterilip ataların genotipi yazılır.
4. Gametler oluşturulur.
5. Gametler birbiriyle çaprazlanarak olası bireylerin genotiplari bulunur.
6. Bireydeki genotip ve fenotip oranları belirlenir.
Monohibrit Çaprazlama: Tek bir karakter bakımından iki gametin çaprazlanmasına monohibrit çaprazlama denir.
[b]Konu ile ilgili sorular:[/b]
1. Genlerin görevi nedir? Genetik özellikler anne ve babadan yavrulara nasıl geçer?
2. Albinoluk; saç, deri, kaş vb. yapılarda kalıtsal olarak pigment oluşmaması durumudur. Albino bireylerin saçları, kirpikleri v.b beyaz olur. Albino bir anne ile normal görünümlü bir babanın çocukları normal görünümlü oluyor.
a) Buna göre albinoluk geninin baskınlığı ve çekinikliği hakkında ne söyleyebiliriz?
b) Böyle bir ailenin albino çocukları olabilir mi? Neden?
3. Dilini yuvarlayabilen bir erkek ile yuvarlayamayan bir kadın evleniyor. Buna göre;
a) Anne ve babanın genotipleri nasıldır?
b) Çocuklarının dil yuvaryabilme olasığı nedir?
4. Orek hücreli anemi hastası olan bir anne ile bir babanın çocukalrında bu hastalığın görülüp görülmeme olasığı nedir? Bu olayın sebebini açıklayalım.
[b]Johann Gregor Mendel[/b]
Johann Gregor Mendel 22 Temmuz 1822 Heinzendorf'da doğdu (bugünkü Hynčice, Vražné, Çek Cumhuriyeti), 6 Ocak 1884 Brünn'de öldü (bugünkü Brno, Çek Cumhuriyeti); genetik biliminin kurucusu, Avusturyalı botanik bilgini ve rahiptir
Küçük yaşlarda bahçe işleriyle uğraşmaya başlayan Mendel, üniversite öğreniminden sonra bir din adamı olarak Moravya'da yaşamını sürdürdü. Bu arada bitkiler üzerinde pek başarıya ulaşamayan bazı incelemelerde bulundu.
1854'te Brünn'e dönerek bir teknik lisede öğretmenlik yapmaya başladı. Daha öncede öğretmenlik sınavlarına girmiş ancak başarılı olamamıştı. 19. yy. ortalarında Darwin'in doğal ayıklanma kuramının yayıldığı sıralarda canlı bir türün özelliklerinin kendisini izleyen döllere nasıl aktarabildiği sorunu yeni bir yoğunlukla ortaya çıkmıştı.
Biyoloji bilginleri özellikle bitkibilimciler harcadıkları çabalara karşın bu sorunu aydınlatamıyorlardı. Daha sonraları genetiğin babası olarak kabul edilecek Mendel, aynı sorunla ilgili deneylere 1858’de başladı ve araştırmalarının ancak 8 yıl sonra sonuca ulaştırabildi. Başarısı, incelediği konuya elverişli olan yönteminden kaynaklandı. Mendel bir yandan farkların az ve son derece belirgin olduğu bitki çeşitlerini (dev ya da cüce, düz ya da kırışık bezelyeler) ayırmayı öte yandan aktarılan özelliklere göre sayısal ilişkileri araştırmada istatistiğin henüz yerleşmiş bir bilim dalı olmadığı bir dönemde istatistik yöntemini benimsemeyi bildi.
Bezelyelerle yaptığı deneylerde bitkinin uzun boylu ya da cüce, çiçeklerin ve yaprak koltuklarının renkli ya da renksiz, tohumlarının sarı ya da yeşil, düzgün ya da buruşuk olması gibi karşıt özelliklerden birini kuşaklar boyu taşıyan saf soylar elde etmeyi başardı. Ardından bunları kendi aralarında çaprazladı. Sonuçta gözle görülür ölçüde belirgin olan bu iki seçenekli özelliklerin saf soylar ile melez döllerde temel kalıtım birimleri aracılığıyla ortaya çıktığını ve her özellik için bir çift genin bulunduğunu öne sürdü.
Mendel tüm bunları basit istatistiklerle değerlendirdi. Bu Mendel yasaların temel ilkesi melez döllerin üreme hücrelerinde yarısı anadan yarısı babadan alınmış kalıtım birimlerinin bulunmasıdır.
|
6 Yanıt
16817 Gösterim