CÜMLENİN YARDIMCI ÖĞELERİ
[color=red]TÜMLEÇLER[/color]
Tümleç sözcüğünün sözlük anlamı tümleyen,tamamlayan demektir.
Cümlede ise yüklemin anlamını türlü yönlerden belirleyen, anlamını daha belirginleştiren öğelere denir.
Tümleç çeşitleri: Nesne, dolaylı tümleç, zarf (belirteç) tümleci.
NESNE (DÜZ TÜMLEÇ)
Aşağıdaki cümlelerin özne ve yüklemlerini bulunuz.
Babası Mehmet'i götürdü.
Arkadaşımdan kitap aldım.
Uzakta, ta ötelerde ağaç kümeleri gördüler.
Bu cümlelerde öznenin yaptığı işten başka varlıklar etkileniyor mu?
Cümlelerin üzerinde gösteriniz.
Nesneler, yapılarına göre iki türlüdür: Belirtisiz nesne, belirtili nesne.
BELİRTİSİZ NESNE
Yalın durumdaki nesnedir. Belirtisiz nesne hiç bir zaman durum takısı almaz ve anlam bakımından belirsiz bir varlığı ya da niteliği gösterir. Belirtisiz nesneyi bulabilmek için yükleme ne ?, neler ? soruları sorulur.
Aşağıdaki cümlelerde yüklem, özne ve belirtisiz nesneyi bulunuz.
Bana mektup göndermiş.
Kitaplar, defterler, kalemler getirdi.
Derme çatma evler yaptılar.
BELİRTİLİ NESNE
-i durum takısı almış olan nesnedir. Belirtili nesne, anlam bakımından, belirli bir varlığı ya da niteliği gösterir.
Belirtili nesneyi bulmak için, yükleme kimi?,kimleri? Ya da neyi?, neleri? Soruları sorulur.
Bugün arkadaşımı gördüm.
Kardeşlerimi severim.
Defterimi unuttum.
Kitaplarını bana ver.
DOLAYLI TÜMLEÇ
Ahmet bugün okula geldi.
O, kitaplarını bana verdi.
Mehmet pencereye bakıyordu.
Arkadaşım eve gitti.
Bu cümlelerde gelme, verme, bakma, gitme eylemlerinin yöneldiği tarafları belirleyen sözcükler hangileridir?
Bahçede koşuyordu.
Ödevlerini evde yapar.
Üç yılda mezun oldu.
Sınıfta oturuyordu.
Bu cümlelerde eylemin yapılma yerini, yapılma sınırını hangi sözcükler bildiriyor?
Evden o halde çıktım.
Fırtınadan ürperir.
Babam işten geldi.
Eylemin çıkış noktasını, başlangıcını bildiren sözcükler hangileridir?
Adların -e, -de, -den durum takılarını alarak yüklemin anlamını yönelme (yön), kalma (yer), çıkma(başlangıç) ilgi-leriyle tamamlayan cümle öğelerine dolaylı tümleç denir.
Cümle içinde dolaylı tümleci ararken yükleme,
Nereye?, Nerede?, Nereden?,Kime?,Kimde?, Kimden?
soru-ları sorulur.
ZARF TÜMLECİ (BELİRTEÇ TÜMLECİ)
Aşağıdaki cümleleri, karşılarındaki sorulara cevap olabilecek sözcük veya sözcük gruplarıyla tamamlayınız.
Ben .................... ders çalıştım. (Ne zaman?)
Arabayı .................... kullanıyorsun. (Nasıl?)
Bugün ............ gezdim. (Ne kadar?)
Adam .......................... yürüdü. (Nasıl?)
Vermiş olduğunuz cevaplar yüklemin anlamını hangi yönlerden tamamlamaktadır?
O halde yüklemin anlamını tamamlayan cümle öğesine zarf tümleci denir.
EDAT (İLGEÇ)TÜMLECİ
Yükleme sorulan Niçin?, Ne gibi?, Ne ile?........vb sorularına cevap veren tümleçtir.
Anlamadığı için tekrar sordu. (Niçin sordu?)
Adam arabayla geldi. (Ne ile geldi?)
Yüzü ölü gibi olmuştu. (Ne gibi olmuştu?)
Eve doğru gidiyordu. (Nereye doğru gidiyordu?)
|
13 Yanıt
15652 Gösterim