Konu: Hz. Osman Döneminde İran, Azerbaycan ve Horasan Fetihleri

[Ders Hocası]

Hz. Osman zamanında İslâm orduları İran içlerine doğru ilerlemeye devam etti. İsfahan, Hemedan ve Kirman alınarak İran fethi büyük ölçüde tamamlandı. İran’a yapılan seferler Bahreyn üzerinden deniz yoluyla da sürdürüldü. İstahr ve bölgedeki diğer şehirler fethedildi ve Belûcistan’ın sahil bölgesine kadar ulaşıldı. Merv’e çekilmek zorunda kalan Sâsânîler’in son hükümdarı III. Yezdecird 31 (651) yılında kendi adamları tarafından öldürüldü. Bu sırada İran’ın tamamı İslâm hâkimiyetine girmiş bulunuyordu. Horasan’a etkili ve sürekli akınlar Hz. Osman zamanında başladı. 31 (651) yılının ikinci yarısında Ahnef b. Kays, Kirman üzerinden Horasan’a girdi ve Tohâristan’a kadar uzanan toprakları fethetti. Bölgedeki fetihleri organize eden Basra valisi Abdullah b. Âmir de Nîşâbûr’u ele geçirdi ve bu şehirde Horasan'ın ilk mescidini yaptırdı. Abdullah b. Âmir ve Ahnef b. Kays'in hoşgörülü tutumları, Sâsânî valilerinin ve mahallî hükümdarların İslâm hâkimiyetini kabul etmelerine zemin hazırladı. Abdullah ve Ahnef, bundan sonra bugünkü Afganistan sınırları içinde kalan Belh, Herat, Bûşenc ve Tûs gibi önemli şehirleri de ele geçirdiler. Makdîsî, bölge halkı arasında İslâm’ın hızlı birşekilde yayıldığını söylemektedir (Ahsenü’t-tekâsîm, s. 293). Diğer tarafta Ermenistan, Gürcistan, Dağıstan, Azerbaycan, Arrân bölgesi ve Tiflis fethedildi. Hz. Osman Erdebil merkez olmak üzere Azerbaycan’ın çeşitli şehirlerine birlikler yerleştirdi ve İslâmiyet'in yayılması için yoğun bir gayret gösterdi.