Konu: Büyüteç - Ansiklopedik Bilgi

[D®agon]

Alm. Lupe (f), Vergrösserungsglas (n), Fr. Loupe (f), İng. Magnifying glass. İnsan gözünün görmede zorluk çektiği cisimleri büyütmeye yarayan her iki yüzü de tümsek, yakınsak, ince kenarlı mercek. Büyütece pertavsız da denir.  [img]http://www.uyanangenclik.com/gallery/1_26_08_14_11_16_47.jpeg[/img] Büyüteç, İnce kenarlı mercek kullanarak cisimleri büyütmeye yarayan araçtır. Büyeteçler, ışığın kırılma özelliklerinden yararlanırlar.Çoklukla küçük cisimleri daha büyük görebilmek için, bu cisimlerle göz arasına konan yakınsak mercek, pertavız. Büyüteçlerde odak uzaklıkları küçüktür. İncelenecek cisim büyüteç ile bunun odaklarından birisi arasına yerleştirilir; öbür odak tarafına da gözleyicinin gözü gelir. Böylece cismin zahirî, büyük ve doğru bir görüntüsü görülmüş olur. İnsan gözünün bir cisimdeki ayrıntıları fark edebilmesi, cismin görünüm açısına bağlıdır. Uzak cisimler küçük görülürler ve ayrıntılar fark edilmez. Onlar, görüş açısını büyüten teleskopla daha iyi görülür. Gözlenen cisim çok küçükse, cisim ne kadar yaklaştırılırsa yaklaştırılsın görüş açısı küçük kalır. Bu sebepten çıplak gözle net bir görüntü elde etmek mümkün olmaz. Cisim göze yaklaştırılarak görüş açısı büyütülmek istenirse de görüntü net teşekkül etmediğinden görme mümkün olmaz. Büyüteç yardımıyla cismin büyük bir görüntüsünü elde ederek, göz retinasına düşürüp net olarak görmek mümkün olur. Büyütecin büyütme gücü, cismin büyüteçle elde edilen görüntüsünün çıplak gözle görünümüne oranı olarak târif edilir. Bu târifte normal gözün minimum (asgari) görüş mesafesi 25 santimetredir. Büyütecin f odak uzaklığı metre cinsinden ise, gücü 1/f’dir ve birimi dyoptridir. Bu halde büyütecin gücü ile yakınsaması birbirine eşittir. Odak uzaklığı 20 cm olan bir büyütecin gücü 1/0,20= 5 dyoptridir.  Büyüteç, güneş ışınlarını bir noktada toplama özelliğini gösterir. Bu nokta büyütecin odak noktasıdır. Bunun neticesinde büyük bir ısı yoğunlaşması olur. Büyütecin odak noktasına konulan kâğıt, kumaş ve kuru otlar, hattâ sigara yanar. Kırda, bahçede, kibritin olmadığı zamanlarda büyüteçten yararlanarak ateş yakılabilir. Siyah cisimlerin yanması, beyaz cisimlere göre çok daha kısa zamanda ve kolay olur.  Saatçılar tâmir edecekleri saatin küçük parçalarını gözlerine kıstırdıkları göz pertavsızlarıyla büyüterek, daha rahat görme imkânı elde ederler. Kumaş incelemek için kullanılan iplik büyüteci 1 cm2de bulunan atkı ve çözgü adedini bulmaya yarar.  Cepte taşınabilen deri muhafaza içinde büyüteçler olduğu gibi, saplı olanları, küçük yazıları büyüterek okumak için yazı üzerinde dâimâ sâbit yükseklikte bulunabilen tipleri de mevcuttur.