Konu: Hac ve Umre İbadeti Esnasında Kesilen Kurban (Hedy)

[Ders Hocası]

Fıkıh dilinde hac ve umre ibadeti esnasında kesilen kurbanlara hedy denir. Hedy, Harem için hediye edilen kurban anlamında kullanılır. Hedy, çeşitli vesilelerle kesilir: Temettu‘ ve kırân haccı yapanların hedy kurbanı kesmeleri vaciptir. Hac ve umre ile ilgili düzenlemelere riâyet etmemekten dolayı ceza olarak veya meydana gelen eksikliği telafi etmek üzere (keffâret) kesilmesi vacip olan kurbanlar da ceza ve keffâret hedyidir. Ayrıca ihsâr, adak (nezir) hedyleri vardır. Hac veya umre için ihrama giren ama herhangi bir sebeple hac menâsikine devam etmesi mümkün olmayan kişi (muhsar) kendisi adına bir kurban alınıp Harem’de kesilmesi için para gönderir veya kurbanın bizzat kendisini gönderir ve o kurban kesildikten sonra ihramdan çıkar. Bu da ihsâr hedyidir. Hac veya umre yapan kişinin üzerine vacip olmadığı halde Allah rızası için orada keseceği kurban da nâfile hedydir. Hedy kurbanlarının özellikleri, kurban bayramında kesilen diğer kurbanlar (udhiyye) gibidir ve onlarla aynı özellikleri taşıyan hayvanlardan kesilir. Hedy kurbanı hangi türünden olursa olsun mutlaka Harem sınırları içinde kesilir. Etinin Harem dışına çıkarılması ve dağıtılması câizdir. Temettu‘ ve kırân hedyi kurban bayramının ilk üç gününde kesilir. Diğer hedy kurbanları ise istenilen zamanda kesilebilir. Nâfile hedyin kurban bayramının ilk üç gününde kesilmesi daha faziletli kabul edilir. Temettu‘ ve kırân hedyi ile nâfile hedyi kesen kişi, onun etinden kendisi yiyebileceği gibi başkalarına da ikram edebilir. Ceza ve ihsâr hedyi ile adak hedyinin etinden sadece fakirler yiyebilir. Bunları kesmekle mükellef olan kişi ile onun usûl ve fürûu -fakir bile olsalar- bunların etinden yiyemezler. Temettu‘ ve kırân haccı yaptığı için hedy mükellefi olanlar eğer kurbanlık bulamazlarsa veya herhangi bir sebeple kurban kesemeyecek durumda olurlarsa bunun yerine üçü hacda ve yedisi dönünce olmak üzere toplam on gün oruç tutarlar. Av yasağının ihlalinden ve vücutla ilgili yasakların mazeret sebebiyle ihlalinden dolayı gereken cezalarda mükellef kurban, oruç ve sadaka (tasadduk) seçeneklerinden istediğini tercih eder. Av yasağı ihlalinde, avlanan hayvanın değeri iki güvenilir kişi tarafından tespit edilir. Bundan sonra üç seçenekten birini tercih eder: 1) O değerde bir hayvan alıp kurban eder. 2) O değerde sadaka dağıtır. Bu durumda her bir fakire bir fitre miktarı verir. 3) Her fitre miktarı yerine bir gün oruç tutar. Vücutla ilgili yasakların mazeret sebebiyle ihlali halinde de üç seçenekten birini tercih eder: 1) Kurban keser. 2) Altı fakire birer fitre verir. 3) Üç gün oruç tutar.