Konu: Türkiye'de Basınç ve Rüzgarlar Konu Özeti

[D®agon]

TÜRKİYE'DE BASINÇ VE RÜZGÂRLAR Ülkemizdeki iklim olaylarının gelişimini etkileyen önemli unsurlardan biri de basınç merkezleri ve bunların hareketlerinden doğan rüzgârlardır. Ülkemiz ikliminde etkili olan yüksek basınç alanları; Asor ile Sibirya antisiklonlarıdır. Alçak basınç alanları ise; İzlanda ve Basra Körfezi siklonlarıdır. Bu basınç alanlarının ülkemizde çeşitli mevsimlerde önemli etkileri olmaktadır. Basınç alanlarının hareketine bağlı olarak olu şan rüzgârlar da ülkemiz iklimi üzerinde önemli ro oynar. Genel olarak baktığımızda enlemin etkisin* bağlı olarak kuzeyden esen rüzgârların sıcaklığ azalttığı, buna karşılık güneyden esen rüzgârlarır ise sıcaklığı artırdığı görülür. Rüzgârları genel ola rak inceleyecek olursak başlıca iki grupta ele ala biliriz: a. Günlük Rüzgârlar Gün içerisinde esen rüzgârlara günlük rüzgâr adı verilir. Bu rüzgârları, kara ve deniz meltemleri ile dağ ve vadi meltemleri olmak üzere iki grupta inceleyebiliriz. Meltemler, günlük sıcaklık değişikliğinden doğan serin ve hafif esen rüzgârlardır. Deniz ve kara meltemleri: Ülkemizde özellikle yaz mevsiminde Akdeniz ve Ege kıyılarında görülen günlük rüzgârlardır. Kara ve denizlerin farklı ısınıp soğumasından doğan basınç farkı sonucu oluşurlar. Geceleri kara, denizden daha soğuk olduğu için rüzgâr karadan denize doğru eser. Buna kara meltemi denir. Gündüzleri ise bunun tam tersi olur. Serin olan denizlerden, sıcak olan karaya doğru denizin de nemini içinde bulunduran serin bir rüzgâr hareketi olur. Buna da deniz meltemi denir. Bu rüzgâra Ege kıyılarımızda imbat adı verilir. Dağ ve vadi meltemi: Ülkemizde özellikle iç bölgelerimizde görülen bu meltemler, dağlar ile vadiler arasında esen günlük rüzgârlardır. Yaz mevsiminde gündüzleri dağlar, vadi ve ovalara göre daha sıcak olur. Bu yüzden ova ve vadilerden dağın zirvelerine doğru bir rüzgâr esmeye başlar. Buna vadi meltemi denir. Geceleri ise dağlar, vadi ve ovalara göre daha soğuk olur. Bu nedenle dağların zirvelerinden vadi ve ovalara doğru bir rüzgâr eser. Buna da dağ meltemi adı verilir. b. Yerel (Mevziî) Rüzgârlar Bu rüzgârlar, basınç farklarından oluşan ve geniş alanları etkileyen, uzun süreli rüzgârlardır. Poyraz, lodos, karayel ülkemizde en çok etkili olan rüzgârlardan bazılarıdır. Poyraz, yıldız, karayel gibi kuzeyden esen rüzgârlar ülkemizde sıcaklığı azaltır. Nitekim poyraz, ülkemizin kuzeydoğusundan eser; yağmur ve kar yağışlarına neden olur. Soğuk ve sert bir rüzgâr olup genelde fırtına şeklinde eser. Özellikle Karadeniz ve Marmara bölgeleri üzerinde çok etkilidir. Kuzeyden esen yıldız, soğuk ve şiddetli olup özellikle Karadeniz ve Marmara bölgelerinde oldukça etkilidir. Karayel ise ülkemizin kuzeybatısından genelde fırtına şeklinde eser; bazen de yağmur ve kar yağışlarına neden olur. Özellikle Marmara denizi ve çevresi ile Karadeniz üzerinde çok etkili olan bir rüzgârdır. Kıble, Lodos ve samyeli rüzgârları ise güneyden esen ve sıcaklığı artıran rüzgârlardır. Lodos rüzgârları, ülkemizin güneybatısından sıcak veya ılık olarak eserek ardından yağmur getirir. Özellikle Batı Anadolu'da ve Marmara denizinde etkili olur. Kışın sıcaklığı artırarak karların erimesini kolaylaştırır. Kıble ise güneyden eser ve güney bölgelerimizde sıcaklığı artırarak, buharlaşmaya neden olur.