Konu: Faraday, Michael - Ansiklopedik Bilgi

[D®agon]

İngiliz fizik ve kimyâ bilgini. 19. yüzyılın en büyük bilim adamlarından biridir. Elektromanyetik indüklemeyi, manyetik alanın ışığın kutuplanma düzlemini döndürdüğünü buldu. Elektrolizin temel ilkelerini belirledi. Klor gazını sıvılaştırmayı başaran ilk kişidir ve elektrik motorunu icat etmiştir. Deneysel olarak, bir maddeden geçen belli miktarda elektrik akımının, o maddenin bileşenlerinde belli miktarda bir çözülüme yol açtığını gösterdi. Bu sonuç ilk elektrik sayaçlarının üretimine olanak verir. Faraday'ın bir başka önemli katkısı da "amper" denilen akım biriminin kesin tanımını vermiş olmasıdır. Elektrolizde geçen "elektrot", "anot", "katot", "elektrolit", "iyon" vb. terimleri de ona borçluyuz. 22 Eylül 1791’de Newington Suurey’de doğdu. On dört yaşında bir ciltçiye çırak olarak girdi. 1813 Mart ayına kadar bu işine devâm etti. Gençliğinde pekçok kitap okudu. Bilhassa fizik kitaplarını büyük bir heves ve arzuyla okuyordu. 1813’te kimyâcı Sir Humhry Davy ondaki kâbiliyeti gördü.Onun teşvik ve desteğiyle kimyâ asistanı oldu. Faraday daha ziyâde kendi kendine yetişmiş bir ilim adamıdır. Ekim 1813 ile Nisan 1815 târihleri arasında Fransa, İtalya ve İsviçre gezisinde Davy’ye refâkat etti. 1825’te laboratuvar müdürlüğüne getirildi. 1833’te enstitüye ders verme mecburiyeti olmaksızın kimyâ profesörü olarak tâyin edildi. 25 Ağustos 1867’de öldü. 1820 yıllarında fen âlimleri çalışmalarına daha ziyâde elektriğe âit konularda ağırlık vermişlerdi. Bunlardan en önemlileri Volta’nın elektrik pili ve Hans Oernst’in elektrik akımından üretilen mağnetik mıknatıslı güç kaynağı idi. Elektrik enerjisinden mağnetizma üretildiğinden bu yana fen adamlarının en büyük düşüncesi, “Mağnetizmadan elektrik enerijisi elde edilebilir mi” suâli idi. Bu, fen ilimleri târihinde en büyük mesele hâline geldi. Faraday, zaman zaman bu mesele üzerinde çalıştı. Bu arada ilk ilmî keşfini de gerçekleştirmiş oldu. Bir mıknatıs etrâfında tersine karşılıklı dönebilen bir kablo sistemi geliştirdi ve böylece ilk defâ elektrik enerjisi mekanik enerjiye dönüştürülmüş oldu. Bu keşif, elektrik motorlarının esâsı kabûl edildi. Daha sonra 10 yıl içinde Faraday kimyâ alanındaki çalışmalarını arttırdı. Benzone ve butyleni keşfetti, ilk paslanmaz çeliği îmâl etti. Kloru ve diğer bâzı gazları sıvılaştırdı. Mağnetizma yoluyla elektrik enerjisi elde etme fikri kendisini devamlı zorluyordu. 1822’de mağnetizmayı, elektriğe dönüştürmeyle ilgili tezler yazdı. 1824 ve 1825’te deneylerini tekrar ettiyse de muvaffak olamadı. 1831’de yeniden kimyâdan elektriğe döndü. Bundan sonraki deneylerinin en mühimi galvanometreye bir kablo bobini bağlayarak küçük elektrik akımlarını ölçmeye yarayan bir âlet yapmasıydı. Bu kablo, bir mıknatısa değdirildiğinde galvanometrenin iğnesi hareket etti.Kabloyu ayırdığında, iğne ters yöne hareket etti. Böylece Faraday mağnetizmadan elektrik enerjisi elde edilme şeklini bulmuş oldu. Mekanik enerjiyi bir mıknatıs yardımıyla elektriğe dönüştürdü. Bu, elektrik jeneratörlerinin esâsı oldu. Faraday, ayrıca mıknatıs kutupları arasında döndürdüğü bir bakır yuvarlak ile devamlı bir akım elde etmeyi de başardı. 1832 ve 1833’te elektrolizin iki temel kânununun formüllerini buldu. 1840 yılında ışık enerjisi ile elektromağnetik enerjinin birbirine çok benzer, hattâ aynı olduğu teorisini geliştirdi. Sekiz yıl boyunca aralıksız süren deneysel ve kuramsal çalışmaların sonunda 1839'da sağlığı bozulan Faraday bunu izleyen altı yıl boyunca üretici bir etkinlik gösteremedi. Araştırmalarına ancak 1845'te yeniden başlayabildi. 1855'ten sonra Faraday'ın zihinsel gücü azalmaya başladı. Ara sıra deneysel çalışmalar yaptığı oluyordu. Kraliçe Victoria bilime büyük katkılarını göz önüne alarak Faraday'a Hampton Court'ta bir ev bağışladı. 25 Ağustos 1867 de ölmüştür.