Konu: Tabgaçlar - Ansiklopedik Bilgi

[D®agon]

Çin’de kurulan bir Türk devleti. Asya Hunlarının bir kısmı olan bu topluluğa Çinliler To-ba veya T’o-pa derler. Tabgaç, Türkçede “ulu, muhterem, saygıdeğer” mânâsında kullanılan bir ünvandır. Tabgaçlar, Çin’de hüküm sürmüş kudretli, büyük bir hânedandır. Doğuda önemli bir siyasal boybirliği Türk Tabğaç (385 - 550) devleti kuzey Çin'deki bölgede (günümüz Gansu Eyaleti ve Qinghai üzerindeki Ningxia Hui Özerk bölgesini Sarı Irmağına kadar uzanan alanı kapsar) kurulmuştur. 119 göçebe yaşamları yasaklanan veya kısıtlanan boy ve oymakların kurduğu Tabğaç Devleti ortalama 170 yıl sürmüş 20 yönetici görmüştür. Tabgaçlar, önce Kuzey Şan-si’de Tai başşehir olmak üzere Birinci Tabgaç Devleti (338-376)ni kurdular. Birinci Tabgaç Devletinin bilinen ilk hükümdarı Şarmo Handan îtibâren diğer küçük Hun devletleri ve Sien-pi topluluklarıyla mücâdele ettiler. Tabgaçlar devamlı kuvvetlenip, etraflarındaki mahallî hükümetçikleri idâreleri altına alarak 386’da büyük devlet hâline geldiler. Tabgaç Devleti (386-556) Doğu Çin’de genişleyerek, 394’te Küçük Ts’in, 403’te Liang devletlerini de tâbiyetine aldı. Beşinci yüzyılda bütün Çin’i tek idâre altında topladılar. İç Moğolistan ve İç Asya’ya hâkim, târihi İpek Yoluna sâhip oldular. T’a-o (424-452) zamânında Tabgaçlar en parlak devrini yaşadılar. Çin’e hâkim olan Tabgaçlar, Türklerin Çinlileşmemesi için Budizmi yasakladılar. T’a-o’dan sonra gelen hükümdarlar, Türk millî kültürü lehinde olan Budizm yasağını gevşettiklerinden bu bozuk din Türkler arasında yayılmaya başladı. Tabgaçlar, Budizmi kabullendikçe Çinlileşip, zayıfladılar. Budizm ve Çinlileşme sonunda, zamanla kendi dil, örf, âdet ve giyimlerini kaybederek, eriyip gitttiler. Tabgaç Devleti, 537’de Ho-nan’da Doğu ve Ç’ang-an’da Kuzey ve Batı Wei’ler adı ile ikiye ayrıldı ve kısa zaman sonra bütün arâzileri Çinli hânedanların hâkimiyetine geçti (550, 556).