Konu: Ünite 10 - Tasavvuf ve Edebiyat Çözümlü Test III

[Ders Hocası]

1. Genel olarak, bir mânâda tecrûbî bir ilim ve insanın kendini tanıması yöntemi anlamına gelen, kelime anlamlarından bir kaçı sof giymek, saf olmak anlamına gelen kavram aşağıdakilerden hangisidir? A) Tasavvuf B) Tarîk C) Sülûk D) Marifet E) Erkân Çözüm: Tasavvuf, kelime olarak sof giymek, saf olmak, ilk safta bulunmak ve suffa ashabı gibi yaşamak anlamlarına gelir. Doğru cevap A‘dır. 2. İlk kez “sûfî” adı ile anılan sahabe kimdir? A) Ebü’l-Kâsım Abdü’l-Kerim el-Kuşeyrî B) Horasanlı Bâyezid-i Bistâmî C) Hallâc-ı Mansûr D) Süfyânü’s-Sevri E) Kûfeli Ebû Hâşim Çözüm: Bu sûfîler arasında ilk bu ünvanı alan 150/768 yılında vefat eden Kûfeli Ebû Hâşim’dir. Doğru cevap E‘dir. 3. Sûfî hâl sahibidir. Aşağıdakilerden hangisi hâl sahibinin özelliklerinden biri değildir? A) Gönlü zengin B) Ahâlı düzgün C) Ruhu temiz D) Naif E) Manevi yaşayışı güzel Çözüm: Hâl sahibi, gönlü zengin, ruhu temiz, ahlâkı düzgün, manevi yaşayışı güzel, Hakk’ın rızasını ve sevgisini kazanan kişidir. Doğru cevap D‘dir. 4. Tasavvuf ve tarikat anlayışının eski Türk boylarına girmesi ile şair-şamanların yerini bıraktığı Baba ve Atalardan bilinen ilk sûfî kimdir? A) Muhammed Ma’şuk Tûsî B) Emir Ali Ebû Hâlis C) Korkut Ata D) Ahmed Yesevî E) Mansur Ata Çözüm: Bu kesimlerde şair-şamanların yerini dolduran Baba ve Ataların ilk temsilcileri, Korkut Ata ve Çoban Ata isimleriyle tanınan sûfîlerdir. Doğru cevap C‘dir. 5. Tasavvuf’un vezin, şekil ve muhteva itibariyle İslâm kültür coğrafyasının bir eseri olan, özellikle XVI. ve XVII. yüzyıllarda gerçek anlamda hüviyetini kazanan hangi şiir türüne etkisi çok büyük olmuştur? A) Halk Şiirleri B) Lirik Şiirler C) Didaktik Şiirler D) Divan Şiiri E) Tanzimat Şiirleri Çözüm: Tasavvufun divan şiirine etkisi, tasavvufî mesnevîler, menâkıbnâme ve tezkiretü’l-evliyâ gibi türlerin doğmasına sebep olmuştur. Doğru cevap D‘dir. 6. Daha çok dinî ve tasavvufî düşünceyi telkin eden eserler içeren tasavvuf edebiyatı zümresi aşağıdakilerden hangisidir? A) Bektâşî zümre edebiyatı B) Zühdî edebî zümre C) Vahdetçi aşkın zümre edebiyatı D) Mevlevî edebî zümre E) Şinâsî edebi zümre Çözüm: Zühdî edebi zümre, daha çok dinî ve tasavvufî düşünceyi telkin eden eserleri içerir. Bu zümrede, ne Melâmî-Hamzavî edebiyatındaki irfan, vahdet inancı, aşk ve cezbe; ne de Alevî-Bektaşî edebiyatının karakteri vardır. Doğru cevap B‘dir. 7. Etimolojik olarak, herhangi bir konuda hüküm vermek ve yargılamak anlamına gelen, Türkçede, mefhumları en iyi ve en doğru bilgiyle bilmek anlamına gelen tasavvufî tür aşağıdakilerden hangisidir? A) İlâhî B) Devriyye C) Hikmet D) Gülbank E) Menâkıbnâme Çözüm: Bu bilgi, tecrübe ve test edilen bir bilgidir. Daha doğrusu, varlığı, eşyayı olduğu gibi bilmektir. Diğer bir anlamı ise, düşünme melekesinin itidal hâlinde olmasıdır. Bu anlamda hikmet, daha önceleri felsefe kelimesinin yerinde kullanılmıştır. Filozofa ise, hakîm denmiştir. Doğru cevap C‘dir. 8. Tekkelerde cemaat hâlinde okunan ilâhîlere ne ad verilir? A) Âyin B) Tapuğ C) Nefes D) Duraklar E) Cumhûr Çözüm: a. Âyin: Genel olarak dinî tören anlamına gelen âyin, Mevlevi tekkelerinde zikir ve semâ sırasında okunmak üzere çeşitli makamlarda bestelenen şiirlerdir. Âyinleri okuyan kişilere âyinhan adı verilir. Tapuğ: Gülşenî tekkelerinde zikir esnasında mûsikî eşliğinde okunan ilâhîlerdir. Nefes: Alevî-Bektaşî ve Melâmî şairlerin vahdet telkin eden ilâhîlerine verilen addır. Bunlar vücûdun birliği ilkesini (vahdet-i vücûd) nefeslerle telkin ederler. Bektâşiler, na’t ve Hz. Ali medhiyesini de nefes olarak isimlendirirler. Nefesler, gazel ve koşma tarzında heceyle yazıldığı gibi, aruzla yazılanları da vardır. Bektaşi tekkelerinde daha çok âyin-i cemlerde saz eşliğinde okunur. Duraklar: Ekseriyetle Halvetî tekkelerinde ve zikrin iki faslı arasında bir veya iki zâkir tarafından okunan ilahîlerdir. Doğru cevap E‘dir. 9. Tekkelerde ayinlerde, bazı dinî ve resmî törenlerde belli bir makamla okunan dualara verilen isim aşağıdakilerden hangisidir? A) İlâhî B) Devriyye C) Hikmet D) Gülbank E) Menâkıbnâme Çözüm: Gülbanklar, yapılacak işin hayırlı, uğurlu olması veya sağlık, esenlik dileğiyle ve kalıplaşmış bir ifade tarzıyla Allah'a yalvarıp yakarmayı dile getiren dua metinleridir. Tekkelerde ayinlerde okunur. Doğru cevap D‘dir. 10. Din uğruna savaşanların hayatlarını, maceralarını ve manevî kuvvetlerini konu edinen destansı eserler ve Zühd ve takvasıyla ünlenen velilerden söz eden eserler şeklinde iki çeşidi bulunan, bir velinin hayatının çevresinde oluşmuş menkabe veya kerametleri anlatan eserlerden oluşan tasavvufî tür aşağıdakilerden hangisidir? A) İlâhî B) Devriyye C) Hikmet D) Gülbank E) Menâkıbnâme Çözüm: Menâkıb, kelime olarak öğülecek iş, hareket ve meziyet anlamına gelir. Terim olarak, din büyüklerinin manevî hallerini ve durumlarını anlatan rivayetleri ifade eder. Doğru cevap E‘dir.