Konu: Cuma Namazının Kılınışı

[Ders Hocası]

Cuma namazı öğle vaktinde ve cemaatle kılınır. Önce minareden ezan (dış ezan) okunur. Sonra dört rek‘atlık cuma namazının sünneti, öğle namazının sünneti gibi kılınır. Hatip minbere hutbe okumak üzere çıkıyorsa, bu namaza başlanmaz. Ancak önceden başlanmış ise tamamlanır. Hatip minbere çıkmaya başlayınca müezzin ezan (iç ezan) okur, hatip ezanı minberde oturarak dinler. Ezan bittikten sonra, hutbesini ayakta cemaate yönelerek sunar. Hatip hutbesini sunarken cemaat her hangi bir işle meşgul olmaz, konuşmayıp susar ve büyük bir dikkatle hutbeyi dinler. Hatip hutbeyi bitirdikten sonra müezzin kâmet getirir. Bu esnada hatip minberden inerek mihraba geçer ve iki rek’at cuma namazını, sabah namazının iki rek’at farzı gibi kıldırır. Cuma namazının farzı kılındıktan sonra dört rek’at cuma namazının son sünneti, öğle namazının dört rek’at sünneti gibi kılınır. Böylece namaz tamamlanır. Ülkemizde uzun yıllardan beri bir de “zuhr-i âhir” (ez-zuhru’l-âhir) adıyla dört rek‘atlik bir namaz daha kılınmaktadır. Son öğle namazı anlamına gelen bu ilave namaz, cumanın şartlarıyla ilgili ihtilaflardan ve aşırı sayılabilecek bir hassasiyetten kaynaklanmıştır. Bir yerleşim yerinde birden fazla camide cuma namazı kılınmışsa bunlardan birisinin geçerli diğerlerinin şüpheli olacağını söyleyen bazı müctehitler, söz konusu şüpheyi “Vaktine yetiştiğim halde henüz edâ etmediğim yahut henüz üzerimden düşmeyen son öğle namazını kılmaya” niyetiyle edâ edilecek dört rek‘atlik bir namaz ile gidermeyi düşünmüşlerdir. İbadetler, dinin ana kaynaklarının emrettiği biçimde yapıldıktan sonra yersiz şüpheye yer olmadığından, insanların kendiliklerinden bir ibadet ihdas etme hakları bulunmadığından ve ilave ibadet uygulamalarının bid‘at kapsamına girmesi tehlikesi bulunduğundan hangi isim ile olursa olsun böyle bir namazın kılınması çok doğru olmayacaktır. Cuma namazının farzına imam selam vermeden önce yetişen kişi, imam selam verdikten sonra ayağa kalkarak cuma namazını tamamlayabilir. Ancak İmam Muhammed’e göre ikinci rek‘atın rükû‘undan sonra imama uyan kişi, cuma namazını değil öğle namazını tamamlar. Cuma namazı cemaatle kılındıktan sonra kılmayanlar tarafından kazâ edilemez. Bunun yerine öğle namazı kılınır. Kur’ân-ı Kerim’de, cuma namazı için ezan okunduğu zaman alış veriş gibi kişiyi ibadetten alıkoyan akitlerin yasaklandığı bildirilmiştir (el-Cumu’a 62/9). Fıkıh bilginleri, bu yasağın namaz bitinceye kadar devam ettiğini ve bu yasağın yalnız cuma namazını kılmakla yükümlü kişilerle ilgili olduğunu açıklamışlardır. Hanefi ve Şâfiî fıkıh bilginleri, cuma namazını kılmakla yükümlü kişilerin yasağa rağmen yaptıkları akitlerin mekruh olmakla birlikte câiz olduğunu, Mâlikî ve Hanbelî fıkıh bilginleri ise bu tür akitlerin geçersiz olduğunu ileri sürmüşlerdir.