Konu: Cemaatin Önemi ve Fazileti

[Ders Hocası]

Sözlükte, “cemaat”, insan topluluğu demektir. Fıkıhta ise, cemaat, içlerinden birini imam yapıp birlikte namaz kılan topluluğu ifade eder. Cemaatin en az sayısı, imam ve ona uyan kişi ile birlikte olmak üzere iki kişidir. Hatta imama uyan kişi, kadın yahut bir mümeyyiz çocuk da olabilir. Cuma ve bayram namazlarında cemaatin en az sayısı, mezheplere göre değişmektedir. Ancak, cemaat ne kadar fazla olursa, sevabı o derece fazla olur. Cemaatle kılınan namazda kendisine uyulan kişiye imâm ve bu kişinin görevine de imâmet denir. İmama uymaya “iktidâ”, “ittibâ” adı verilir ki, bu kişiye de muktedî, müttebi, me’mûm ve mü’tem gibi adlar verilir. Tek başına namaz kılana da münferid denir. Sözlükte, “yetişen”, “kavuşan” anlamına gelen müdrik kelimesi, fıkıh terimi olarak namazın başından sonuna kadar imama uyup bütün rek‘atları onunla birlikte kılan kimseyi ifade eder. İmama ilk rek‘atın rükûunda yetişen kimse de müdrik adını alır. Namaza imamla birlikte başladığı halde kendisinde uyku, dalgınlık, aşırı kalabalıktan dolayı sıkıntı veya abdestin bozulması gibi bir durum meydana gelmesi sebebiyle namazın tamamını veya bir kısmını imam ile kılamayan kimseye lâhik denir. Lâhik durumuna düşen kişi, kaçırdığı rek‘atları, sanki imamın arkasında kılıyormuş gibi kılarak namazını tamamlar. İmama namazın başında değil, birinci rek‘atın rükûundan sonra mesela, ikinci, üçüncü ve dördüncü rek‘atlarında uyan kişiye mesbûk denir. Mesbûk, imam selam verdikten sonra “Allahu ekber” diyerek ayağa kalkar ve imam ile kılamadığı rek‘atları münferid gibi kılar. Cemaatle namaz kılmak, ezan gibi, İslâm’ın sembol (şiâr) hükümlerinden biridir. Cemaatle kılınan namaz ile Müslümanların birliği, birbirlerine bağlılığı gösterilmiş olur, Müslümanlar arasında sevgi ve dayanışma duygusu uyanır, bilmeyenler bilenlerden istifade eder. Sâlih kişilerle birlikte kılınacak namazların, yapılacak duaların Allah katında daha çok kabul edileceği ümit edilir. Hz. Peygamber, cemaatle namazın faziletini de bir çok hadisleriyle açıklamışlardır (Buhârî, “Ezan, 9, 32, 34; Müslim, “Salât”, 129, 131). Bu konuda: “Cemaatle kılınan namaz tek başına kılınan namazdan yirmi yedi derece daha faziletlidir” (Buhârî, “Ezan”,30; Müslim, “Mesâcid”, 345) anlamındaki hadis örnek olarak gösterilebilir. Beş vakit farz namazlar, cuma ve bayram namazları, terâvih namazı, ramazan ayında vitir namazı cemaatle kılınır. Cuma namazının cemaatle kılınması farzdır. Diğer namazların cemaatle kılınması ise sünnet-i müekkededir.