Konu: Zekâtın Amaçları ve İşlevleri

[Ders Hocası]

İslâm’ın beş rüknünden biri olan ve temizlemek anlamına gelen zekât, bu temizlemeyi üç yönden gerçekleştirir: [b]1- Ahlâki Yönden: [/b] Zekât ahlâkî temizlik yönünden; hırsı, tamahı ve zenginlerin hak yedikleri fikrini yok eder. Fakirlik sorununu çözmede, zenginleri etkin ve sorumlu kılar. İnsan ruhunu hırsa bağlı olarak büyüyen servet hâkimiyetinden kurtarır. Kur’ân-ı Kerim Müslümanı şöyle ikaz eder: “Siz, sevdiğiniz şeylerden (Allah yolunda) harcayıncaya kadar, asla iyiliğe ermiş olamazsınız. Her ne infak ederseniz, şüphesiz Allah onu bilir” (Âl-i İmrân 3/92). Kur’ân-ı Kerim de ısrarla bu ahlâkî arınma noktasına işaret etmiş, zekâtın hikmetini bu hususa hasretmiş ve Hz. Peygamber’e hitaben şöyle buyurmuştur: “Onların mallarından sadaka al ki, bununla kendilerini (günahlarını) temizlemiş, bununla onları bereketlendirmiş (kendilerini muhlisler mertebesine yükseltmiş) olasın” (et-Tevbe, 9/103). Faizle zekâtı karşılaştırarak da şöyle buyurmuştur: “İnsanların mallarında artış olsun diye faiz (cinsin)de verdiğiniz şey Allah katında artmaz. Allah’ın rızasını dileyerek verdiğiniz zekât ise, işte sevaplarını kat kat arttıranlar onlardır’’ (er-Rûm 30/39). [b]2- İktisadi Yönden: [/b] Zekât, servetin kendisini, eşit olmayan fırsatlardan istifadeyle gittikçe daha az ellerde toplanma eğiliminin şerrinden temizler. Zekât, az kimseden malların fazlalığını alır ve onu hayatın zaruretlerini sağlamak maksadıyla çok olan diğer insanlara verir. Bunun için servet kazanma teşvik edilmiştir: “Artık o namaz kılınınca yeryüzüne dağılın; Allah’ın lütfundan nasip arayın, Allah’ı çok zikredin ki umduğunuza kavuşasınız’’ (el-Cumu‘a 62/10). [b]3- Sosyal Yönden: [/b] Zekâtın temizleme ameliyesini gerçekleştirdiği üçüncü alan, sosyal sahanın tamamıdır. Bir yanda fakir halkın, diğer yanda milyarları olanların bulunduğu millet, pek talihsiz bir millettir. Zekât sayesinde toplumsal farklılıklar azalır, zenginlere sırf bu yüzden düşmanlık duyulmaz. Kur’ân-ı Kerim’in sadakayı faizle karşılaştırması bundandır: “Allah faizin bereketini tamamen giderir. Sadakası verilen malları ise arttırır” (el-Bakara 2/275). Zekât ile riba (faiz) ters doğrultudadırlar. Başından sonuna kadar, ahlâki ve manevi yönlerden birbirlerine zıttırlar. Zekâtın toplumsal yardımlaşma ve dayanışma açısından ne kadar büyük bir potansiyele sahip olduğu, fakirliğin ortadan kaldırılmasında ve ülke kalkınmasında oynadığı etkin roller, somut örneklerle anlatılarak kişilere zekât bilinci kazandırılabilir. Zekâttan beklenen önemli faydaların elde edilebilmesi için, Müslümanların bir araya gelerek kuracakları güvenilir dernek ve vakıflarla zekâtların yerli yerince edâsı uygun düşer.